wojny izraelsko-arabskie,
konflikty zbrojne między państwem Izrael a państwami arabskimi, z których największe wybuchły 1948–49, 1956–57, 1967, 1973 i (ograniczony do terenu Libanu) 1982.
wojny izraelsko-arabskie
Encyklopedia PWN
Podłożem tych konfliktów było powołanie do istnienia — decyzją Zgromadzenia Ogólnego ONZ z 29 XI 1947 — żydowskiego państwa Izrael (na części brytyjskiego terytorium mandatowego Palestyny); arabska ludność Palestyny oraz rządy innych państw arabskich nie akceptowały żydowskiego osadnictwa w Palestynie (na mocy tzw. deklaracji Balfoura), a później planu podziału Palestyny na część arabską i państwo żydowskie.
I wojna izraelsko-arabska (V 1948–VII 1949), wybuchła natychmiast po proklamowaniu 14 V 1948 państwa Izrael; na teren byłego brytyjskiego mandatu Palestyny (opuszczonego przez brytyjskie władze mandatowe i brytyjskie oddziały) wkroczyły wojska z Egiptu, Transjordanii, Iraku, Syrii, Libanu i Arabii Saudyjskiej, zajmując południowo i wschodnią Palestynę (przeznaczoną na państwo arabskie), następnie część Jerozolimy ze Starym Miastem; w walkach brały również udział oddziały samoobrony Arabów palestyńskich. Siły wojskowe Izraela skutecznie odparły ataki arabskie i opanowały część obszaru przyznanego Arabom, powiększając terytorium swego państwa do ok. 20 tys. km2 (z 14 tys. km2 przyznanych Żydom przez ONZ). Po klęsce rządy państw arabskich zostały zmuszone do podpisania między II a VII 1949 zawieszenia broni z Izraelem (Arabia Saudyjska wycofała swe wojska bez podpisania zawieszenia), akceptującego tymczasową granicę na linii przerwania ognia.
II wojna izraelsko-arabska (X 1956–III 1957), zwana też wojną sueską 1956, w której wojska izraelskie, wraz z oddziałami brytyjskimi i francuskimi, wzięły udział w inwazji na Egipt po ogłoszeniu przez egipskiego prezydenta G.A. Nasera nacjonalizacji Kanału Sueskiego. W wyniku międzynarodowych wysiłków dyplomatycznych na forum ONZ, sprzeciwu ZSRR i braku poparcia USA, działania wojskowe przerwano i pod nadzorem Doraźnych Sił NZ na Bliskim Wschodzie (UNEF) wojska brytyjskie i francuskie XII 1956 opuściły strefę Kanału Sueskiego, a Izrael III 1957 wycofał się z półwyspu Synaj, Okręgu Gazy i okolic zatoki Akaba. Cel, z jakim Izrael przystąpił do inwazji, czyli możliwość korzystania z cieśniny Tiran dla swojej żeglugi, został osiągnięty.
III wojna izraelsko-arabska (5–10 VI 1967), tzw. wojna sześciodniowa, wybuchła po długotrwałym napięciu na granicy syryjsko-izraelskiej (wzmagający się ostrzał artyleryjski terytorium Izraela ze Wzgórz Golan) i egipsko-izraelskiej; Egipt wykorzystał odwetową akcję lotnictwa izraelskiego (Syria straciła w niej 6 samolotów wojskowych) i zażądał wycofania oddziałów UNEF z granicy izraelsko-egipskiej, a także zablokował cieśninę Tiran, uniemożliwiając transport morski do Izraela przez zatokę Akaba. W wyniku działań wojennych przeciwko Egiptowi, Syrii i Jordanii, w których Izrael odniósł zwycięstwo, pod izraelską okupacją znalazły się: syryjskie Wzgórza Golan, jordański Zachodni Brzeg (Jordanu) i część Jerozolimy, egipski półwysep Synaj oraz Okręg Gazy (kontrolowany przez Egipt). Pod naciskiem Rady Bezpieczeństwa ONZ zaprzestano działań wojennych.
IV wojna izraelsko-arabska (6–22 X 1973), tzw. wojna Jom Kipur, była wynikiem ataku wojsk egipskich i syryjskich (z zamiarem odzyskania utraconych obszarów) na Izrael w dniu żydowskiego święta Jom Kipur. Zaskoczona armia izraelska po początkowych porażkach odparła atak syryjski i okrążyła armię egipską, przekraczając Kanał Sueski i lokując swe oddziały na jego zachodnim brzegu. Pod naciskiem Rady Bezpieczeństwa ONZ walczące strony przerwały działania wojenne, godząc się na przystąpienie do rozmów pokojowych, a na linii frontu rozlokowały się siły pokojowe ONZ. Syria odzyskała część Wzgórz Golan, Egipt — Kanał Sueski. W 1979 podpisano izraelsko-egipski układ pokojowy, na mocy którego Egipt odzyskał półwysep Synaj w zamian za uznanie prawa Izraela do istnienia, oba kraje nawiązały stosunki dyplomatyczne.
V wojna izraelsko-arabska, inwazja na Liban (6–11 VI 1982); Izrael, wykorzystując chaos polityczny libańskiej wojny domowej, zdecydował się na wysłanie do Libanu ok. 30-tysięcznej armii w celu rozbicia i zlikwidowania oddziałów Organizacji Wyzwolenia Palestyny (OWP), która swą główną siedzibę miała w Bejrucie. Po intensywnych bombardowaniach miast libańskich lądowe siły izraelskie w natarciu od strony wybrzeża starły się z wojskami syryjskimi (przebywającymi w Libanie od 1976 z tytułu mandatu Ligi Państw Arabskich). Lotnictwo syryjskie poniosło porażkę i 11 VI nastąpiło zawieszenie broni syryjsko-izraelskie w Libanie. Po zaciętych walkach między Palestyńczykami a armią izraelską oblegającą Bejrut międzynarodowa akcja dyplomatyczna ONZ i pośrednictwo USA doprowadziły do ewakuacji oddziałów palestyńskich z Bejrutu (do innych państw arabskich). Armia izraelska wycofała się z Libanu 1985, pozostawiając pod swoją kontrolą tzw. strefę bezpieczeństwa w południowym Libanie (pas ziemi szerokości 8–10 km przy granicy izraelsko-libańskiej), którą okupował 1978–2000.
