wojna stuletnia
 
Encyklopedia PWN
wojna stuletnia 1337–1453,
wojna między Anglią a Francją.
Jej przyczyną było z jednej strony dążenie królów Francji do opanowania dziedzicznych posiadłości Plantagenetów we Francji (Gujenna), z drugiej zaś — pretensje króla angielskiego Edwarda III do tronu francuskiego, który 1328, po wygaśnięciu dynastii Kapetyngów, przypadł ich młodszej linii Walezjuszom.
Wojna toczyła się z przerwami, ze zmiennym szczęściem, na terenie Francji; w pierwszym okresie, po klęsce floty francuskiej 1340 pod Sluis, słabsza liczebnie ale lepiej zorganizowana, mająca doborowych łuczników armia angielska zadała wojskom francuskim (głównie ciężkiej jeździe) wiele dotkliwych klęsk (Crécy-en-Ponthieu 1346, Poitiers 1356); na mocy pokoju w Brétigny (1360) Anglia zmusiła Francję do ustępstw terytorialnych — zrzeczenia się Gujenny, Ponthieu, Guînes i Calais, oraz do zobowiązania się do zapłacenia okupu. Sytuację Francji pogarszał dodatkowo chaos wewnętrzny i warcholstwo możnych feudałów (bunt króla Nawarry Karola Złego) oraz rozruchy ludowe w Paryżu (bunt É. Marcela) i na prowincji (żakieria). Reformy Karola V Mądrego (zwłaszcza podatkowe) oraz trudna sytuacja Anglii umożliwiły Francji, po zerwaniu 1369 pokoju w Brétigny, odebranie większości terenów zajętych przez Anglików. Potęga Francji załamała się jednak za panowania Karola VI Szalonego (wojna armaniaków z burgundczykami). W wyniku klęski pod Azincourt (1415), na mocy pokoju w Troyes (1420), prawa do tronu francuskiego Francja oddała angielskiemu Henrykowi V Lancasterowi (jego sukcesorem 1422 został Henryk VI). Dzięki pomocy księcia Burgundii Filipa Dobrego, Anglicy rozszerzyli swe panowanie na obszary na północ od Loary; władza Karola VII, który osiadł w Bourges, ograniczała się do ziem na południe od Loary, gdzie zyskał poparcie książąt, szlachty i miast oraz znaczną pomoc finansową Stanów Generalnych zgromadzonych w Clermont; 1423 podjął na nowo walkę z Anglikami.
Wzrost nastrojów antyangielskich we Francji, zwłaszcza wśród niższej szlachty, mieszczaństwa i chłopów znalazł wyraz m.in. w wystąpieniu Joanny d’Arc, która uwolniła 8 V 1429 oblężony Orlean. Uroczysta koronacja w Reims umocniła pozycję Karola VII, który 1435 uzyskał odstąpienie Filipa Dobrego od sojuszu z Anglią. Reformy Karola VII (uporządkowanie finansów, stałe wojsko) przyśpieszyły klęskę Anglii (utrata Normandii 1450, kapitulacja Bordeaux 1453), zmuszonej do wycofania się z kontynentu (utrzymała jedynie Calais, do 1558).
Zwycięstwo Francji w wojnie stuletniej zakończyło proces tworzenia się scentralizowanego francuskiego państwa narodowego. Wojna stuletnia wywarła także znaczny wpływ na rozwój sztuki wojennej, wykazując przewagę zawodowych wojsk najemnych, uzbrojonych m.in. w łuki i broń palną, przesądziła o rezygnacji z ciężkozbrojnego, rycerskiego pospolitego ruszenia; upowszechniła także użycie artylerii.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Bitwa pod Formigny i zwycięstwo Karola VII, miniatura w Chroniques du temps de Charles VII J. Chartiera — Bibliothèque nationale, Paryżfot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Joanna d'Arc na stosie — miniatura z Czuwania Karola VIIfot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia