wierzba

wierzba, Salix,

rodzaj roślin drzewiastych z rodziny wierzbowatych;

300–500 gat. krzewinek, krzewów i drzew, występujących gł. w strefie umiarkowanej półkuli północnej; część gat. rośnie także na obszarach międzyzwrotnikowych: w Ameryce Południowej, południowo-wschodniej Azji oraz w Afryce; rośliny dwupienne, światłolubne, szybko rosnące; łatwo krzyżują się między sobą; liście lancetowate lub eliptyczne, zwykle piłkowane; kwiaty miododajne, owadopylne, zebrane w kwiatostany-kotki rozwijają się przed liśćmi lub jednocześnie z nimi; owoc — torebka o nasionach z puchem. W Polsce ok. 30 gat., m.in. wierzba biała (S. alba) drzewo wysokość do 30 m, o żółtych pędach, wilgotne lasy (łęgowe), zalewiska, sadzona przy drogach i zabudowaniach wiejskich; z jej odmian ozdobnych bardzo znana zwisająca ‘Vitellina Pendula’, zwana wierzbą płaczącą; wierzba krucha (S. fragilis), podobna do wierzby białej, pospolita zwłaszcza w dolinach rzek, także sadzona; wierzba pięciopręcikowa (wierzba laurowa, S. pentandra) krzew lub niskie drzewo, o połyskujących gałązkach i ciemnozielonych, błyszczących liściach, wilgotne łąki, torfowiska, doliny rzek, olszyny; jedna z najładniejszych wierzba wiciowa (witwa, konopianka, S. viminalis) wysoki (do 5 m) i szeroki krzew, o długich, elastycznych pędach i b. długich, wąskich liściach, pospolity na niżu; wierzba iwa (S. caprea) krzew lub niskie drzewo, o szerokojajowatych, miękko owłosionych liściach, kwitnąca najwcześniej z krajowych gat., z jej gałązek, a także z sadzonej w Polsce na wydmach i piaskach wierzby ostrolistnej (S. acutifolia) robi się palmy na Niedzielę Palmową; wierzba szara (łoza, S. cinerea) i wierzba uszata (S. aurita) tworzą rozległe zarośla na wilgotnych łąkach i torfowiskach; wierzba rokita (S. rosmarinifolia) niski krzew, o drobnych, lancetowatych liściach, pospolity na wilgotnych łąkach i torfowiskach; wierzba purpurowa (wiklina, S. purpurea) pospolita nad rzekami i potokami, dostarcza m.in. materiału na koszyki, podobnie jak wierzba migdałowa (S. amygdalina) krzew, rzadziej drzewo, rosnące na brzegach cieków wodnych i zalewiskach; w Tatrach niskie, płożące krzewinki, m.in. wierzba zielona (S. herbacea, relikt z epoki lodowcowej) i wierzba żyłkowana (S. reticulata), a na piaskach i wydmach nadmorskich wierzba piaskowa (S. repens ssp. argentea, S. arenaria) — niskie, płożące się krzewy.

Wierzby mają wszechstronne zastosowanie; dają 10-krotnie szybszy przyrost masy drzewnej z ha niż sosna i świerk; drewno ma podobne właściwości jak drewno topól; z kory otrzymuje się garbniki, a dawniej salicynę (leczn. glikozyd, pierwowzór syntet. aspiryny); długie, giętkie pędy, zw. wikliną (wierzba koszykarska), są m.in. surowcem wikliniarskim, służą za faszynę; wierzby sadzi się jako rośliny pionierskie przy zagospodarowywaniu nieużytków, aby zapobiec erozji gleby, także w zadrzewieniach krajobrazu otwartego, w parkach i osiedlach.

Wierzba lapońska (Salix lapponum)