wielbarska kultura

wielbarska kultura, dawniej kultura gocko-gepidzka,

archeol. kultura okresu wpływów rzymskich i wczesnego okresu wielkiej wędrówki ludów;

nazwa od cmentarzyska w Malborku-Wielbarku (część m. Malbork, woj. pomor.); wykształciła się na przeł. er na miejscowym podłożu kultury oksywskiej przy silnych oddziaływaniach skand.; zmienny obszar występowania: we wczesnym okresie wpływów rzymskich (do schyłku II w. n.e.) — Pomorze Gdańskie i Środkowe aż do północnej Wielkopolski i ziemi chełmińskiej, w późnym okresie wpływów rzymskich — zanik osadnictwa na zachód od Wisły i rozprzestrzenienie się na terenach zachodniego Mazowsza, Podlasia, Lubelszczyzny i Wołynia, gdzie widoczne są powiązania z kulturą czerniachowską, w okresie wędrówek ludów — zanik kultury wielbarskiej, najpóźniej (V w.) na Pomorzu Gdańskim; silnie zróżnicowany obrządek pogrzebowy: groby szkieletowe i ciałopalne (z przewagą popielnicowych), płaskie i kurhanowe, konstrukcje kam. o pochodzeniu skand. — kręgi, stele (Odry); żeński charakter wyposażenia pochówków — brak przedmiotów żel. (w tym broni), natomiast licznie występują ozdoby o nawiązaniach skand. i części stroju (fibule, metal. części pasa) częstokroć wykonane z metali szlachetnych przez lokalnych jubilerów, ponadto liczne importy rzymskie (kolie paciorków szklanych, naczynia brązowe i szklane), zwłaszcza na terenach Pomorza Gdańskiego; osady otwarte, słabo rozpoznane; ukształtowanie się kultura wielbarska i jej późniejsze przemieszczenia łączy się ze znaną ze staroż. źródeł pisanych migracją Gotów i Gepidów z terenów Skandynawii nad M. Czarne i w rejon środkowego Dunaju.