wedanta

wedanta

[sanskr. vedānta ‘koniec Wed’],

uttaramimansa,

jeden z 6 klasycznych bramińskich systemów filozoficznych w Indiach (darśana), tradycyjnie uznawany za kontyuację mimansy.

tekstem podstawowym, wspólnym dla wszystkich szkół wedanty są Brahmasutry przypisywane Badarajanie; celem wedanty jest poznanie brahmana, praprzyczyny wszystkiego, owocem owego poznania jest wyzwolenie (moksza); w wedancie wyodrębniły się rozmaite kierunki, różniące się przede wszystkim wyobrażeniami o brahmanie, realności wszechświata oraz relacji między atmanem a brahmanem; najważniejsze to: 1) monizm zupełny lub bezwzględny (adwajtawedanta, kewaladwajta), któremu postać klasyczną nadał Śankara: jedyną rzeczywistością jest brahman, bez cech i właściwości, substrat wszystkiego, co istnieje, identyczny z atmanem, świat to maja (z punktu widzenia najwyższej rzeczywistości); 2) monizm zmodyfikowany lub kwalifikowany (wiśisztadwajta); najwybitniejszy przedstawiciel Ramanudźa; brahman jest Bogiem osobowym, obdarzonym cechami, świat jest realny, dusza (dźiwatman) jest odrębna od Boga, mimo substancjalnej z nim jedności; 3) dualizm (dwajta); główny reprezentant Madhwa; jedynym i wszechobecnym Bogiem jest Wisznu, świat jest realny, Bóg i dusza są odrębne co do swej istoty; 4) inne szkoły, o mniejszym znaczeniu np. Nimbarki i Wallabhy, najbliższe doktryny Ramanudźi; współcześnie koncepcje wedanty kontynuowali Vivekananda, Aurobindo, Radhakrishnan.