wahana

wahana

[sanskr. vahana ‘wóz’, ‘wehikuł’],

w mitologii i ikonografii hinduizmu istota służąca bóstwu jako wierzchowiec;

powstanie złożonych form, łączących w osi pionowej bóstwo (góra) i wierzchowca (dół), jest wiązane z przebiegającym na obszarze całego subkontynentu indyjskiego procesem wprowadzania kolejnych bóstw plemiennych do wysokiego, ogólnoindyjskiego panteonu; motywy mitol. przedstawiające ten proces pojawiają się w tekstach od przełomu er (Mahabharata, purany); zgoda wierzchowca na pełnienie funkcji służebnej odpowiada realizowanej w rozwiniętym układzie warnowo-kastowym (kasty hinduskie, warna) zasadzie hierarchicznej współpracy bez współzawodnictwa; najbardziej znanymi w. są: boski ptak Garuda lub kosm. wąż Śesza (Wisznu), byk Nandin (Śiwa), tygrys (Durga), mysz (Ganeśa), słoń (Indra); w sanktuariach (mandir) w. strzegą często wejść, miewają również poświęcone sobie świątynie.