unia brzeska 1596,
połączenie Kościoła prawosławnego z Kościołem rzymskokatolickim w Rzeczypospolitej, dokonane 1596 na synodzie w Brześciu Litewskim;
unia brzeska
Encyklopedia PWN
część duchownych i wyznawców prawosławia uznała papieża za głowę swego Kościoła, przyjęła wszystkie dogmaty katolickie wg ustaleń unii florenckiej, zachowała jednak własną liturgię z językiem cerkiewnosłowiańskim, kalendarz juliański, hierarchię, małżeństwa księży oraz dużą samodzielność w administracji kościelnej. Unia spowodowała rozbicie prawosławia na unitów (później w zaborze austriackim zwanych Kościołem greckokatolickim) i dyzunitów oraz długotrwałe spory i walki między obu stronami (m.in. wojny kozackie). Kościół prawosławny uważa unię brzeską za rozbicie jedności, natomiast Kościół rzymskokatolicki za największą i najważniejszą, po unii florenckiej, próbę odbudowy jedności Kościoła. Unia brzeska była próbą likwidacji upośledzenia prawnego, społecznego i kulturalnego Kościoła prawosławnego oraz zapewnienia nowemu Kościołowi unickiemu równorzędnego miejsca z Kościołem rzymskokatolickim; nie wszystkie cele udało się zrealizować, m.in. nie dopuszczono biskupów unickich do senatu polskiego. Unia brzeska miała także aspekt polityczny, gdyż stanowiła wyraz suwerenności wobec polityki carów moskiewskich podbijających ziemie litewsko-ruskie, zwłaszcza po utworzeniu 1589 patriarchatu Moskwy i całej Rusi, roszczącego pretensje do zwierzchnictwa nad Kościołem prawosławnej Rzeczypospolitej.
