układy sowiecko-niemieckie
 
Encyklopedia PWN
układy sowiecko-niemieckie 1939
porozumienia zawarte VIII–IX 1939, precyzujące zasady podziału stref wpływów Niemiec i ZSRR w Europie Środkowowsch. uniemożliwiły powstanie w pierwszej fazie II wojny światowej szerokiej koalicji antyhitl. Układ o nieagresji, tzw. pakt Ribbentrop–Mołotow. Podpisane w Moskwie 23 VIII 10-letnie zobowiązanie nieagresji i neutralności na wypadek konfliktu jednej ze stron porozumienia z państwem trzecim. Dołączony z inicjatywy Stalina tajny protokół (do 1990 władze ZSRR kwestionowały jego autentyczność) dawał ZSRR wolną rękę w Besarabii, Estonii, Finlandii, Łotwie i wschodniej Polsce (na wschód od „linii rzek Narwi, Wisły i Sanu”), III Rzeszy — na Litwie i pozostałym terytorium Polski. Traktat o przyjaźni i granicy. Podpisany 28 IX w Moskwie. Sankcjonował rozbiór Polski i tworzył podstawę dla systemu sowiecko-niem. uzgodnień szczegółowych, zawartych w jednocześnie podpisanych oświadczeniach, tajnych protokołach oraz wymienionych przez Ribbentropa i Mołotowa listach („pewny fundament dla postępującego rozwoju przyjacielskich stosunków”). Skorygowano m.in. zasady podziału stref wpływów (ZSRR w zamian za woj. lubel. i wschodnią część woj. warsz. włączył do swej strefy całą Litwę) oraz uzgodniono zasady wspólnego zwalczania pol. konspiracji niepodległościowej. Oba układy stały w rażącej sprzeczności z wieloma obowiązującymi porozumieniami międzynar. (m.in. pol.-sowieckim układem o nieagresji) i w nauce prawa międzynar. są traktowane jako nieważne od samego początku. Mimo to wywarły wpływ (pośredni) na kształtowanie granic eur. po II wojnie światowej.
Bibliografia
A. BREGMAN Najlepszy sojusznik Hitlera, Londyn 1959;
K. GRÜNBERG, J. SERCZYK Czwarty rozbiór Polski, Warszawa 1990;
Zmowa. IV rozbiór Polski, wstęp i oprac. A.L. Szcześniak, Warszawa 1990;
Nazi-Soviet Relations. 1939–1941. Documents from the Archives of the German Foreign Office, Washington 1948.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia