tellur

fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

tellur

[łac. tellus ‘ziemia’],

Te, tellurium,

pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 52;

Symbol: Te

Nazwa łacińska: Tellurium

Liczba atomowa: 52

Pierwiastek promieniotwórczy: nie

Grupa układu okresowego pierwiastków: 16 — tlenowce

Odkrycie: 1782

Odkrywca: Müller von Reichenstein Franz Joseph

względna masa atomowa 127,60; t. należy do grupy tlenowców; zaliczany do niemetali; występuje w kilku odmianach alotropowych; najtrwalszą odmianą jest tellur krystaliczny, zw. t. metalicznym — srebrzystobiały, o połysku metalicznym, dość miękki i kruchy; temperatura topnienia 449,5°C, temperatura wrzenia ok. 990°C, gęstość 6,24 g/cm³; ma właściwości półprzewodnika; w temperaturze pokojowej tellur jest dość odporny chemicznie; roztwarza się w kwasach utleniających i zasadach; ogrzewany z tlenem tworzy tlenek telluru(IV), TeO₂, z metalami daje tellurki; reaguje też z fluorem, tworząc m.in. TeF₆, i chlorem — TeCl₂ i TeCl₄; stopnie utlenienia: –II, II, IV (najtrwalszy) i VI. W przyrodzie występuje w niewielkiej ilości; rzadko tworzy własne minerały, związki t. występują jako zanieczyszczenia minerałów siarczkowych; otrzymywany ze szlamów anodowych podczas rafinacji miedzi oraz przy przeróbce niektórych rud złota, srebra i ołowiu. Stosowany w b. niewielkich ilościach jako dodatek do stopów ołowiu (zwiększa ich odporność na korozję), do stopów aluminium, miedzi, jako dodatek do gumy polepszający jej właściwości mech., jako katalizator oraz (także w postaci związków) do barwienia szkła i porcelany, konserwacji drewna; tellurki są używane w technologii materiałów opto- i mikroelektronicznych. Istnienie telluru stwierdził 1782 F.J. Müller von Reichenstein, 1798 wydzielił go i nazwał M.H. Klaproth.