telekomunikacja
 
Encyklopedia PWN
telekomunikacja
[gr.-łac.],
dziedzina nauki i techniki oraz działalności ludzkiej dotycząca przekazywania na odległość wiadomości za pośrednictwem sygnałów, obecnie głównie elektrycznych.
Podstawowe prawa telekomunikacji opierają się na teorii informacji. Rozróżnia się: 1) telekomunikację porozumiewawczą, dotyczącą dwukierunkowego przekazywania wiadomości między 2 lub więcej punktami (np. między aparatami telefonicznymi); 2) telekomunikację rozsiewczą (telekomunikację dyfuzyjną), dotyczącą jednokierunkowego przekazywania wiadomości z jednego punktu, np. nadajnika radiokomunikacyjnego, do wielu punktów, np. odbiorników radiofonicznych (radiokomunikacja); 3) telekomunikację zbiorczą, dotyczącą jednokierunkowego przekazywania (zbierania) wiadomości z wielu punktów nadawczych do jednego punktu odbiorczego (np. telemetria). Ze względu na rodzaj przekazywanej wiadomości telekomunikację dzieli się na: telefonię (głównie dźwięki mowy), radiofonię (dźwięki mowy i muzyki), telegrafię (znaki pisma), symilografię (obrazy nieruchome), telewizję (obrazy ruchome wraz z towarzyszącym im dźwiękiem), telemetrię (dane pomiarowe), telemechanikę (impulsy sterujące), teledację (dane cyfrowe). Zależnie od rodzaju wykonywanych operacji w procesie przekazywania wiadomości rozróżnia się w telekomunikacji: technikę przetwarzania wiadomości na sygnał, i odwrotnie, w aparatach przetwórczych (mikrofonach, aparatach telegraficznych, kamerach telewizyjnych), technikę przesyłania sygnałów telekomunikacyjnymi drogami między aparatami przetwórczymi (teletransmisja), zestawianie drogi przesyłowej z jej elementów na czas niezbędny do przekazania danej wiadomości (telekomutacja). Zespół funkcjonalnie powiązanych urządzeń telekomunikacyjnych, znajdujących się na określonym obszarze i przeznaczonych do świadczenia usług telekomunikacyjnych, stanowi sieć telekomunikacyjną.
Historia. Do przekazania wiadomości na odległość służyły początkowo sygnały optyczne (np. światło pochodni, ognisk) lub akustyczne (np. dźwięki bębnów, trąb). W końcu XVIII w. — rozwinęła się telegrafia optyczna (telegraf Chappe’a), a w 2. połowie XIX w. telegrafia elektryczna. Rozwój telefonii umożliwiło wynalezienie 1876 mikrofonu elektromagnetycznego przez A.G. Bella, a także wynalezienie mikrofonu węglowego (1878, D. Hughes), zbudowanie pierwszej ręcznej łącznicy (1878), a następnie automatycznej centrali telefonicznej (1891).
Na przełomie XIX i XX w., głównie dzięki wynalazkom G. Marconiego, powstała radiokomunikacja. Intensywny rozwój radiotelegrafii nastąpił na początku XX w. W latach 20. XX w. rozwinęła się teletransmisja przewodowa; powstały sieci telekomunikacyjne ze stacjami teletransmisyjnymi wyposażonymi we wzmacniaki i urządzenia umożliwiające wielokrotne wykorzystanie torów telekomunikacyjnych. Po II wojnie światowej rozwinęła się teletransmisja radiowa; budowano także podmorskie linie kablowe. Szybki rozwój telekomunikacji w latach powojennych wiąże się z rozwojem elektroniki. Rozwinęła się radiokomunikacja ruchoma (najpierw CB radio, później telekomunikacja przywoławcza i telefonia komórkowa). W latach 70. rozwinęły się usługi telekomunikacyjne: teleks, telefaks, teleteks, teletekst. W latach 80. rozpoczęła się cyfryzacja sieci telekomunikacyjnych (technika cyfrowa); zaczęto wykorzystywać do transmisji światłowody, wprowadzono nowe usługi telekomunikacyjne (np. wideoteks, poczta elektroniczna, wideokonferencja); coraz powszechniejsze stało się wykorzystywanie satelitów telekomunikacyjnych. Obecnie stosuje się wielokrotne systemy transmisji cyfrowej (teletransmisyjny system, multipleksacja).
Jerzy Dudziewicz
Bibliografia
W. Nowicki Telekomunikacja współczesna. Próba syntezy, Warszawa 1966;
tegoż Podstawy teletransmisji, Warszawa 1974;
S. Haykin Systemy telekomunikacyjne, t. 1–2, Warszawa 1998.
D. Minoli Telecommunications Technology Handbook, Boston–London 1991.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia