taoizm,
chiński kierunek filozoficzny i religijny.
taoizm
Encyklopedia PWN
Jako system chińskiej myśli filozoficznej (daojia) został zainicjowany przez Laozi (VI w. p.n.e.), autora Daode jing, którego myśl kontynuował Zhuangzi (IV–III w. p.n.e.), a następnie tzw. szkoła taoistów.
Taoizm głosił duchowo-materialną jedność świata, manifestującą się w harmonii wszelkich zjawisk zachodzących w świecie, nazywanej wieloznacznym terminem dao. Według taoizmu celem mędrca jest poznanie dao, dzięki któremu nabywa się cnotę (de), pozwalającą na spontaniczne przestrzeganie zasady wu-wei, czyli niesprzeciwiania się naturalnemu porządkowi rzeczy panującemu w przyrodzie i społeczeństwie. W przeciwieństwie do konfucjanizmu taoizm kładł nacisk na wolność, spontaniczność i sceptycyzm wobec wszelkich konwencji, a intelektualno-kontemplacyjną postawę stawiał wyżej niż konwencjonalną naukę. Kontynuacją klasycznego taoizmu był neotaoizm filozoficzny, rozwijający się od początku naszej ery. Ten nurt myśli chińskiej miał charakter synkretyczny, łączył refleksję nad klasyczną myślą taoistyczną z dociekaniami dotyczącymi kosmicznych pierwiastków yin-yang.
Taoizm jako religia (dao jiao) zaczął rozwijać się na przełomie II i III w. n.e., z połączenia wcześniejszej myśli filozoficznej z ludowymi wierzeniami i praktykami magicznymi, obejmującymi m.in. opartą na dualistycznej koncepcji yin-yang alchemię, dążącą do znalezienia eliksiru długowieczności, oraz różnego rodzaju praktyki lecznicze i wróżbiarskie, a także wiarę w duchy, demony i bóstwa.
Twórcą taoizmu jako zorganizowanej religii był Zhang Daoling (34–156), który zbudował wiele klasztorów i świątyń taoistycznych. Uznany później za Niebiańskiego Mistrza, dał początek długiej linii zwierzchników taoizmu, zlikwidowanej przez władze państwowe dopiero 1927. W 440 taoizm stał się religią państwową, 666 deifikowany Laozi został wyniesiony ponad Konfucjusza i Buddę. Następcy Zhang Daolinga wprowadzili do kultu wiele nowych bóstw i usystematyzowali teologię. Powstało również wiele szkół taoistycznych. W późniejszym okresie taoizm ustąpił miejsca konfucjanizmowi jako głównemu kultowi państwowemu. W czasach współczesnych zorganizowany taoizm istnieje głównie na Tajwanie i w Hongkongu, chociaż wiele elementów taoizmu, zmieszanych z kultem przodków, zachowało się w wierzeniach i obrzędach znacznej części ludności Chin, zwłaszcza na wsiach.
