sukiennictwo
 
Encyklopedia PWN
sukiennictwo,
gałąź rzemiosła, później produkcji manufakturowej, zajmująca się wyrobem sukna, w szerszym zaś sensie — tkanin wełnianych.
Produkcja sukna, znana w starożytności, na wielką skalę rozwijała się w Europie od wczesnego średniowiecza, osiągając rozkwit w ramach organizacji cechowej. W XIII–XIV w. słynęły z jakości kosztowne sukna wytwarzane we Flandrii, Brabancji i północnych Włoszech, sprzedawane na jarmarkach całej Europy; ich produkcję organizowali wielcy kupcy i spółki (kompanie) handlowe; od XIV w. stopniowo popularność zdobywały tańsze sukna angielskie i holenderskie, w XVI–XVII w. dominowało sukno angielskie, cenione były także sukna z Saksonii, Śląska, Czech i Moraw. Poszczególne fazy produkcji sukienniczej z czasem wydzieliły się w odrębne specjalności, jak farbiarstwo, tkactwo, folusznictwo czy postrzygactwo. W późnym średniowieczu sukiennictwo objął system nakładczy, a w XVI w. upowszechniły się manufaktury.
Na ziemiach polskich sukno wytwarzano już we wczesnym średniowieczu; wełnę tkano na wsi i w klasztorach na Śląsku, Pomorzu, w Małopolsce i Wielkopolsce; wkrótce sukiennictwo stało się rzemiosłem głównie miejskim, chociaż na wsi dość powszechnie (w niektórych, zwłaszcza podgórskich regionach, jeszcze w XIX w.) wytwarzano niskiej jakości sukno na własny użytek (tzw. samodział); tanie polskie sukno już w XIV w. sprzedawano w Czechach i Morawach, południowych Niemczech, Szwajcarii. W średniowieczu przedmiotem masowego importu do Polski było sukno flandryjskie i brabanckie, w XVI w. przeważały tańsze sukna angielskie (tzw. luńskie, falendysz, karazja) i holenderskie (tzw. haras-rasz), w dużych ilościach sprowadzano sukna saskie (tzw. ćwikowskie i meszyńskie — z Zwickau i Miśni), śląskie, czeskie i morawskie. W Polsce w XVII w. ważniejszymi ośrodkami sukiennictwa były: w Małopolsce Biecz, w Wielkopolsce Brzeziny, Kościan i Szadek, w Prusach Królewskich Gdańsk, Chojnice i Malbork, na Śląsku Góra i Kożuchów; w okresie wojny trzydziestoletniej 1618–48 w wielu miastach Wielkopolski (m.in.: Leszno, Międzyrzecz, Rawicz, Wschowa, Zbąszyń) osiedlili się sukiennicy z Dolnego Śląska, znacznie intensyfikując produkcję; sukno śląskie i wielkopolskie dostarczano na rynki całej Rzeczypospolitej. Już w XVII w. powstawały manufaktury farbiarskie (Gdańsk, Międzyrzecz, Toruń, Wschowa); ożywienie gospodarcze czasów stanisławowskich objęło także sukiennictwo (zwłaszcza w Wielkopolsce), powstała Kompania Manufaktur Wełnianych. W XIX w. fabryczna produkcja tkanin wełnianych w Bielsku i w okolicach Łodzi wyrosła z tradycji dawnego sukiennictwa; od połowy XIX w. nastąpiła w sukiennictwie intensywna mechanizacja produkcji.
Bibliografia
A. Mączak Sukiennictwo wielkopolskie XIV–XVII wiek, Warszawa 1955;
Zarys historii włókiennictwa na ziemiach polskich do końca XVIII wieku, red. J. Kamińska, I. Turnau, Wrocław 1966;
J. Wyrozumski Tkactwo małopolskie w późnym średniowieczu, Warszawa 1972.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia