sikhowie,
wyznawcy sikhizmu;
sikhowie
Encyklopedia PWN
stanowią 2% ludności Indii — ok. 20 mln (2001); sikh (sanskr. śiṣya, palijskie sikha ‘uczeń’) oznacza tego, który wierzy w duchowe przywództwo 10 guru i prawdy zawarte w świętej księdze Guru Granth. Wspólnotę sikhów utworzył pod koniec XV w. Guru Nanak; początkowo była to wspólnota wyłącznie rel., w wyniku długotrwałych walk z imperium mogolskim (Mogołów Wielkich dynastia) stopniowo stawała się społecznością militarno-rel.; charakter sformalizowanej organizacji nadał jej dziesiąty guru Guru Gobind Singh, tworząc 1699 Chalsę — bractwo „czystych” sikhów, którzy przeszli inicjację. XVIII w. to okres nieustających walk z władzą mogolską i jednocześnie wzrostu siły i znaczenia sikhów; zorganizowani w 12 rodowych klanach (misl) dominowali w Pendżabie; 1799 Randźit Singh zdobył Lahaur i utworzył silne państwo sikhijskie (przetrwało do 1849), które obejmowało Pendżab (ob. podzielony między Indie i Pakistan), tereny dzisiejszych stanów Harijana, Himaćal Pradeś i części Uttar Pradeś. W 2. poł. XIX w. w obrębie religii sikhijskiej powstały sekty, m.in. nirankari (negująca znaczenie Khalsy) i namdhari (uznająca absolutną wyższość medytacji); był to także okres reform rel.-społ. i kulturowych, zainicjowanych 1873 przez Singh Sabha Movement (Ruch Sikhijski); odrodzeniu rel. i kulturowemu towarzyszyło pojawienie się poczucia odrębności wspólnoty; 1902 powstała pierwsza sikhijska organizacja polit. Chief Khalsa Divan, a 1920 — Shiromani Gurdwara Prabandhak Committee (Centralny Kom. ds. Zarządzania Gurdwarami), którego siłą wykonawczą była ochotnicza Akali Dal (Związek Nieśmiertelnych); celem Komitetu było uniezależnienie gurdwar (świątyń sikhijskich) od wpływów zarządów niesikhijskich. W czasie podziału 1947 Indii Bryt. na Indie i Pakistan sikhowie opowiedzieli się za przynależnością do Indii, mając nadzieję na utworzenie niezależnego stanu sikhijskiego w Pendżabie; nadzieja ta w latach 70. przybrała formę żądania utworzenia niepodległego państwa sikhów — Khalistanu. Odpowiedzią na nasilenie terroryzmu był m.in. atak armii ind. na Złotą Świątynię w Amritsarze (5 VI 1984), opanowaną przez zbrojnych powstańców; to wydarzenie i śmierć przywódcy separatystów, Santa Dźarnajla Singha Bhindranwalego, doprowadziły do wzrostu napięcia, potem jednak dążenia niepodl. w Pendżabie osłabły.
