secesja

secesja

[fr. sécession < łac. seccesio ‘odejście’],

kierunek artystyczny rozwijający się ok. 1895–1905, wywodzący swą nazwę od charakterystycznego dlań oderwania się od akademickich tendencji sztuki XIX w., przejawiający się głównie w architekturze wnętrz i sztuce użytkowej oraz ornamentyce.

Rozwijał się 1895–1905, obejmował głównie architekturę wnętrz i sztukę użytkową oraz wytworzony przez nie styl ornamentacji; wywodzi się z angielskiego ruchu Arts and Crafts, założeń artystycznych prerafaelitów, estetyzmu fin de siècle’u oraz z literatury i malarstwa symbolizmu i wczesnego modernizmu. Secesja była skierowana przeciw akademizmowi, wszelkim formom iluzjonizmu (głównie impresjonizmowi), a zwłaszcza historyzmowi i  „bezstylowości” w sztuce; jej głównym celem było dążenie do stworzenia syntetycznego stylu obejmującego wszystkie dziedziny twórczości plastycznej, a założeniem — równość wszystkich dziedzin sztuki, zniesienie różnicy między tzw. sztuką czystą a sztuką stosowaną. Charakterystycznymi cechami secesji było zamiłowanie do falistych i płynnych linii, ornament o formach abstrakcyjnych i stylizowanych motywach roślinnych i zwierzęcych, pełne wyrafinowania swobodne układy kompozycyjne, najczęściej asymetryczne, dekoracyjność i płaszczyznowość, linearyzm oraz subtelna, jasna kolorystyka.

Secesja przejawiła się najpełniej w architekturze wnętrz, malarstwie dekoracyjnym, witrażu, metaloplastyce, złotnictwie, ceramice i szkle artystycznym, grafice użytkowej (książka, druki ulotne, plakat), introligatorstwie, tkactwie artystycznym, stroju i jego akcesoriach, meblarstwie. W malarstwie z secesją wiąże się głównie nurt symbolizmu — twórczość nabistów oraz G. Klimta, F. Hodlera, E. Muncha, a w Polsce — J. Mehoffera, W. Wojtkiewicza, F. Ruszczyca, S. Wyspiańskiego; secesja wystąpiła w sztuce wielu krajów europejskich, m.in.: Wielkiej Brytanii (Ch.F.A. Voysey, A.V. Beardsley, Ch.R. Mackintosh), Francji (H. Guimard, L. Majorelle, E. Gallé, E. Gaillard, R. Lalique), Belgii (V. Horta, H. van de Velde, P. Wolfers), Holandii (J. Toorop), Niemiec (Secesja Monachijska, Secesja Berlińska) i Austrii (Secesja Wiedeńska), przyjmując w różnych ośrodkach odrębne oblicze. Wybitnym i odosobnionym zjawiskiem była twórczość hiszpańskiego architekta A. Gaudiego, amerykańskiego złotnika i projektanta szkła L.C. Tiffany’ego oraz czeskiego malarza i grafika A. Muchy. Z secesją wiążą się także idee rosyjskiego ugrupowania Mir iskusstwa, związki te dotyczą szczególnie sztuk plastycznych w okresie Młodej Polski.

Bibliografia

T. DOBROWOLSKI Sztuka Młodej Polski, Warszawa 1963;

M. WALLIS Secesja, Warszawa 1974;

S. TSCHUDI MADSEN Art Nouveau, Warszawa 1977;

I. HUML Sztuka stosowana XX w., Warszawa 1978;

A. GRADOWSKA Sztuka Młodej Polski, Warszawa 1984;

P. WITTLICH Secesja. Sztuka i życie, Warszawa 1987.

Wyspiański Stanisław, klatka schodowa, w gmachu Towarzystwa Lekarskiego w Krakowie, ok. 1900

Klimt Gustaw, Portret Adeli Bloch-Bauer, 1907 — Βsterreichische Galerie, Wiedeń

Mucha Alfons, Slavia, 1888 — Národní galerie, Praga

Klimt Gustav, Oczekiwanie, rysunek do fryzu w Palais Stocklet w Brukseli — Βsterreichisches Museum für Angewandte Kunst, Wiedeń

Horta Victor: witraż w cukierni Bardat w Brukseli

Mehoffer Józef, Dziwny ogród, 1902–03 — Muzeum Narodowe, Warszawa

Wiedeń, Pawilon Secesji, 1898 (Austria)

Klimt Gustav, Pocałunek, 1907–08 — Wiedeń, Βsterreichische Galerie Belvedere

Barcelona, Casa Milà (A. Gaudí)

Gallé Émile, wazon, początek XX w. — Muzeum Okręgowe, Jelenia Góra

Gaudí Antonio, Kaplica w parku Guëll, Barcelona, 1900–14

Gaudí Antonio, Sagrada Familia, kościół w Barcelonie (Hiszpania)

Toulouse-Lautrec Henri de, W salonie, 1895 — Albi, Muzeum Toulouse-Lautreca

Munch Edvard, Krzyk, 1893 — Galeria Narodowa, Oslo