satelita sztuczny
 
Encyklopedia PWN
satelita sztuczny,
rodzaj statku kosmicznego (załogowego lub bezzałogowego) okrążającego ciało niebieskie (np. planetę, Księżyc) po orbicie zamkniętej.
Najliczniejszą grupę stanowią sztuczne satelity Ziemi; w przestrzeń kosmiczną wyniesiono również sztuczne satelity: Księżyca, Marsa, Wenus, Jowisza, Słońca. Masy sztucznych satelitów wahają się od kilkudziesięciu kg do kilkuset t (Międzynarodowa Stacja Kosmiczna), najczęściej od kilkuset do kilku tysięcy kg. Ze względu na zadania, jakie mają pełnić, rozróżnia się m.in.: satelity nawigacyjne, satelity telekomunikacyjne, teledetekcyjne (teledetekcja), w tym satelity meteorologiczne, oraz satelity obserwacyjne, m.in. szpiegowskie. Orbity, na których są one umieszczane, zależą od pełnionych przez nie funkcji i różnią się kątem nachylenia i ich płaszczyzny do płaszczyzny równika, kształtem (eliptyczne lub kołowe) i wysokością. Ze względu na kąt nachylenia i orbity dzielą się na: równikowe (i = 0), biegunowe (i = 90°) i nachylone (0 < i < 90°), ze względu na wysokość (podział stosowany głównie w odniesieniu do sztucznych satelitów telekomunikacyjnych) na: niskie LEO (ang. Low Earth Orbit) — najczęściej kołowe, wysokość 500–2000 km, średnie MEO (ang. Medium Earth Orbit) — kołowe, rzadziej eliptyczne, wysokość 8000–12000 km, pośrednie ICO (ang. Intermediate Circular Orbit) — kołowe, wysokość ok. 10 000 km. Wykorzystuje się też wydłużoną orbitę eliptyczną HEO (ang. Highly Eliptical Orbit), o nachyleniu zwykle 63°26′ i wysokość od ok. 500 (perygeum) do ok. 40000 km (apogeum), orbitę geostacjonarną GEO (ang. Geostationary lub Geosynchronous Earth Orbit) — równikową orbitę kołową o wysokości 35 786 km i promieniu 42 164,2 km, oraz orbitę heliosynchroniczną — kołową, prawiebiegunową, o wysokości 700–900 km i stałym w ciągu całego roku położeniu względem Słońca. Okres obiegu sztucznych satelitów na orbicie geostacjonarnej jest równy okresowi obrotu Ziemi wokół własnej osi (T = 23 h 56 min 4,09 s) i dla obserwatora naziemnego satelita jest pozornie nieruchomy (geostacjonarny). W przypadku orbity heliosynchronicznej średni czas słoneczny w każdym punkcie orbity pozostaje stały, co zapewnia powtarzalność warunków oświetlenia badanego terenu. Szczególnie ważną grupę sztucznych satelitów Ziemi stanowią załogowe statki kosmiczne, w tym statki wielokrotnego użytku, tj. wahadłowce, oraz stacje kosmiczne.
W początkowym okresie astronautyki sztuczne satelity pełniły głównie funkcje naukowo-badawcze, obecnie większość z nich to sztuczne satelity użytkowe. Pierwszy sztuczny satelita Ziemi, Sputnik 1, został wystrzelony (w ZSRR) 4 X 1957; intensywny rozwój sztucznych satelitów i wzrost ich liczby nastąpił pod koniec lat 60. oraz w latach 70. XX w.; odbywało się wówczas ponad 100 startów rakiet wynoszących sztuczne satelity rocznie w ZSRR i po kilkadziesiąt w USA (niektóre rakiety nośne wynosiły po kilka sztucznych satelitów jednocześnie). W latach 80.–90. wzrosła liczba startów realizowanych także przez inne kraje, głównie przez Europejską Agencję Kosmiczną ESA, a także przez Chiny i Japonię.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia