ryż, Oryza,
rodzaj z rodziny wiechlinowatych (traw) obejmujący ok. 20 gat. roślin jednorocznych i wieloletnich, pochodzących z Azji i Afryki;
ryż
Encyklopedia PWN
ok. 20 gat. roślin jednorocznych i wieloletnich pochodzących z Azji i Afryki; wys. 0,6–2 m; system korzeniowy silnie rozwinięty; liście wąskie, dł. 20–50 cm; kwiatostan — wiecha o ościstych lub bezostnych, jednokwiatowych kłoskach; ziarniak spłaszczony barwy białej, żółtej, czerwonej, czarnej. Najważniejszym gat. uprawnym jest ryż siewny, O. sativa, roślina zbożowa i pastewna, pochodząca z południowo-wschodniej Azji, znana tam od ponad 5 tys. lat; z reguły samopylna, w uprawie jednoroczna; wytwarza kilka gęsto ulistnionych źdźbeł, wys. 0,6–1,5 m; dolne liście dł. do 1 m; kwiatostan — rozgałęziona wiecha dł. do 0,3 m; ziarniaki (niepolerowane, tzw. ryż brązowy) zawierają ok. 78% skrobi, 7% białka, 1% tłuszczu, wit. z grupy B, sole miner.; ryż biały (polerowany) ma znacznie mniejszą wartość odżywczą; powszechnie uprawiany w licznych odmianach na obszarach o klimatach równikowych, zwrotnikowych i podzwrotnikowych Azji, Afryki, Ameryki Północnej i Ameryki Południowej, w południowej i południowo-zachodniej Europie; wprowadzany do uprawy w Rumunii, Bułgarii i na Węgrzech; spotykany w górach, np. w Himalajach, do wys. 2000 m n.p.m.; zajmuje 2. miejsce (po pszenicy) w świat. uprawie zbóż; stanowi źródło pożywienia dla ok. 2/3 mieszk. świata. Ziarno konsumpcyjne jest spożywane w postaci kaszy, ryżu preparowanego (dętego), płatków i mąki (wypieki); służy także do wyrobu napojów alkoholowych (piwo, arak, sake); ze skrobi ryżowej wyrabia się m.in. puder kosmetyczny, krochmal, klej; słoma służy jako pasza, do wyplatania mat i kapeluszy, do wyrobu papieru (zwłaszcza wysokogatunkowych bibułek papierosowych); ryż siewny ma duże wymagania wilgotnościowe i cieplne— siew nasion lub sadzenie rozsady tzw. ryżu zalewowego odbywa się na polach zalewanych wodą (w okresie wzrostu roślin jej poziom jest odpowiednio regulowany, dojrzewanie i zbiór — po spuszczeniu wody), ryż górski (suchy) nie jest zalewany, ale wymaga bardzo wilgotnego klimatu. Około 90% świat. produkcji ryżu pochodzi z obszarów monsunowych; 2001 świat. obszar uprawy wynosił 151,5 mln ha, zbiory 563,2 mln t; największymi producentami r. są Chiny (30,7%), Indie (22,3%), Indonezja (8,4%). W 2002 naukowcy poznali genom ryżu siewnego.
