rynek pracy
 
Encyklopedia PWN
rynek pracy,
ogół form i procesów zatrudniania pracowników przez pracodawców, a także ogół instytucji, uwarunkowań oraz czynników negocjacji warunków zatrudnienia, pracy i płac; ekonomiczny, społeczny i polityczny obszar, na którym rozgrywają się wszelkie procesy z zakresu szeroko rozumianego zatrudnienia i bezrobocia.
Rynek pracy jest traktowany jako miejsce konfrontacji podaży i popytu na pracę, czyli ofert pracy i chęci podjęcia pracy. W zależności od potrzeb poznawczych i badawczych można, wg różnych kryteriów, wyróżnić rynki pracy: przestrzenne — rynek międzynarodowy, krajowy, regionalny, lokalny; zawodowe — np. rynek nauczycieli, ekonomistów, sprzedawców; wiekowe — rynek ludzi młodych, np. w przedziale 20–30 lat; wykształcenia i kwalifikacji — np. rynek ludzi z wykształceniem zawodowym, ogólnym, wyższym technicznym; miejsca zamieszkania — rynek miejski, wiejski; statusu — rynek bezrobotnych, absolwentów, młodocianych.
Spośród wymienionych kryteriów podziału szczególne miejsce zajmuje zasięg przestrzenny rynek pracy, a w szczególności pojęcie regionalnego i lokalnego rynku pracy, który w potocznym znaczeniu jest traktowany odpowiednio jako obszar oddziaływania wojewódzkiego lub powiatowego urzędu pracy.
Z pojęciem „rynek pracy” wiążą się terminy popytu i podaży pracy. Podaż pracy jest tożsama z pojęciem zasobów pracy, czy zasobów siły roboczej, na które składa się ogół ludności zawodowo czynnej. Podaż pracy może być analizowana jako wielkość globalna, obejmując wszystkich aktywnych zawodowo na danym rynku pracy (lokalnym, regionalnym, krajowym lub międzynarodowym). W zależności od cech demograficznych i społeczno-zawodowych można wyodrębnić różne grupy tworzące zasoby pracy. W tym znaczeniu mówi się o podaży pracy osób reprezentujących określoną płeć, wiek, zawód, wykształcenie, rodzaj wykonywanej pracy. Popyt na pracę to zapotrzebowanie na potencjał ludzi zdolnych do pracy. W praktyce jest on równy liczbie oferowanych miejsc pracy (wolnych i zajętych) w gospodarce. Kategorie podaży i popytu na pracę służą opisaniu równowagi na rynku pracy Warunkiem tej równowagi jest stan, w którym popyt na pracę będzie równy jej podaży. Sytuację, w której grupa pracowników zdolnych do pracy oraz gotowych do jej podjęcia nie znajduje możliwości zatrudnienia, nazywa się bezrobociem.
Punktem wyjścia do analizy rynku pracy są teorie rynku pracy, które tłumaczą zjawiska i procesy na nim zachodzące. W myśleniu makroekonomicznym przed wielkim kryzysem 1929–33 dominowała klasyczna szkoła w ekonomii. Jej naczelną ideą w kwestii rynku pracy było twierdzenie, że w warunkach wolnorynkowej gospodarki występuje tendencja do ustalania się na rynku pracy równowagi, charakteryzującej się pełnym zatrudnieniem. Przedstawiciele neoklasycznej szkoły w ekonomii, przyjmując ten punkt widzenia, uzupełnili go o stwierdzenie, że elastyczność płac i cen czyni proces tych dostosowań niemal natychmiastowym. Współcześnie istnieje wiele alternatywnych teorii ekonomicznych dotyczących funkcjonowania rynku pracy Teorie te polemizują z neoklasycznymi założeniami i zawierają odmienne hipotezy dotyczące funkcjonowania oraz powstania i utrzymywania się nierównowagi na rynku pracy
Można wyróżnić 3 podstawowe grupy alternatywnych teorii: teorie eksponujące czynniki strukturalne i instytucjonalne, jako odpowiedzialne za powstawanie nierównowagi na rynku pracy (przede wszystkim teoria J. M. Keynesa, ale także instytucjonalizm oraz koncepcja segmentacji rynku); teorie, wg których nierównowaga może być spowodowana opóźnieniem czasowym procesów dostosowawczych na rynku pracy (poszukiwanie pracy, proces zmiany kwalifikacji; teoria kapitału ludzkiego oraz teoria poszukiwań na rynku pracy); teorie zakładające, że nierównowaga na rynku pracy może być spowodowana sztywnością płac (np. teoria płacy efektywnej oraz teoria „swoich” i „obcych”).
Obecnie trwa także dyskusja nad „ubywaniem pracy” w tradycyjnym rozumieniu tego słowa, spowodowanym rozwojem nowych technologii informatycznych i postępującą automatyzacją procesów produkcji i usług.
Jacek Męcina
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia