romantyzm. Muzyka.
kierunek ideowy, literacki i artystyczny dominujący w literaturach europejskich i amerykańskich oraz w sztuce końca XVIII i 1. połowy XIX w.
romantyzm. Muzyka
Encyklopedia PWN
Romantyzm w muzyce obejmuje, razem z następującym po nim neoromantyzmem, niemal cały XIX w. Charakteryzowała go wielość nurtów i indywidualizm postaw twórczych, dla których podstawę stylistyczną stanowił przejęty z okresu klasycyzmu warsztat kompozytorski; w romantyzmie nastąpiło jednak przesunięcie akcentu na inne gatunki muzyczne, co się wiązało z nowym programem estetycznym i nowym typem ekspresji. Naczelnym postulatem estetycznym romantyzmu była idea syntezy sztuk — powiązania muzyki z innymi sztukami, zwłaszcza z literaturą. Wyrazem tego stała się pierwszoplanowa rola liryki wokalnej (F. Schubert, R. Schumann, F. Mendelssohn-Bartholdy, potem M. Musorgski, J. Brahms, H. Wolf, w Polsce — S. Moniuszko), wykorzystywanie pieśni jako tematu w muzyce instrumentalnej (np. Kwintet fortepianowy „Pstrąg” Schuberta), rozwój miniatury instrumentalnej (Schumann, F. Chopin), opartej często na wzorcach pieśniowych (Pieśni bez słów Mendelssohna-Bartholdy’ego), a w okresie neoromantyzmu (2. połowa XIX w., np. C. Franck) przenikanie literackich i malarskich tematów do symfonii programowej, uwertury i poematu symfonicznego (F. Liszt) oraz realizowanie romantycznej idei syntezy sztuk w dramacie muzycznym (R. Wagner). Pod wpływem tendencji programowych (programowa muzyka), dominujących w muzyce symfonicznej, nastąpiło wzbogacenie kolorystyki dźwiękowej; przejawiało się to w rozbudowie orkiestry, w rozwoju wirtuozostwa instrumentalnego (styl brillant), a zwłaszcza wirtuozostwa fortepianowego (Chopin) i skrzypcowego (N. Paganini), w technicznych udoskonaleniach instrumentów, w rozkwicie sztuki instrumentacji (H. Berlioz, Liszt, Wagner, N. Rimski-Korsakow, R. Strauss) i w intensywnym wykorzystaniu w symfonice głosów ludzkich (G. Mahler); następowała też stopniowa rozbudowa harmoniki dur-moll aż do granic tonalności. Jednym z głównych osiągnięć romantyzmu było wyodrębnienie stylów narodowych; znalazło to wyraz w powstawaniu szkół narodowych, przede wszystkim rosyjskiej, czeskiej, polskiej, skandynawskiej, które wniosły własną tematykę historyczną, baśniową oraz nowe środki wypływające ze stylizacji rodzimego folkloru. Nastąpił też rozkwit twórczości operowej w Niemczech, Francji i Włoszech. Historyzm, kult przeszłości były w okresie romantyzmu i neoromantyzmu źródłem nurtu klasycyzującego (neoklasycyzm), utrzymywania się tradycyjnych form muzyki religijnej (msza, oratorium) i gatunków instrumentalnych (sonata, symfonia, suita, wariacje).
