najpopularniejsza od końca XX w. odmiana muzyki rozrywkowej. Utwory muzyki rockowej są utrzymane głównie w metrum parzystym, charakteryzują się dominacją silnie akcentowanego (zwykle na słabej części taktu), motorycznego rytmu, pod względem tonalnym są oparte na harmonii systemu dur-moll, z rzadka sięgają do rozszerzonej tonalności lub atonalizmu (np. niektóre awangardowe nurty muzyki rockowej lat 60. i 70.), czy też do skal orientalnych lub skal muzyki dawnej i ludowej (np. fuzje muzyki rockowej z folklorem różnych kręgów kulturowych, np. raga-rock lat 60., czy rock etniczny, tzw. muzyka korzeni lat 90.). Podstawową formą muzyki rockowej jest piosenka zwrotkowa (czasami blues) z towarzyszeniem instrumentalnym, do rzadkości zaś należą utwory czysto instrumentalne lub wokalne a cappella. Kilkuosobowe zespoły muzyki rockowej składają się zazwyczaj z sekcji rytmicznej (perkusja, gitara basowa, rzadziej kontrabas) i melodycznej (gitary, instrument klawiszowy — syntezator, elektryczny fortepian lub organy, czasami z dodanymi instrumentami dętymi — saksofonem, trąbką). W miarę rozwoju muzyki rockowej poszerzano niekiedy składy zespołów o instrumentarium innych kultur: Azji, Indochin, Afryki, bądź też nawiązywano do tradycji jazzowej, wprowadzając big bandową sekcję instrumentów dętych, realizującą akompaniament riffowy. Większość instrumentów (zwłaszcza gitary) bywa wzmocniona elektrycznie. Od lat 70., kiedy zaczęto sięgać do form i stylów muzyki tzw. poważnej (od baroku po XX w.), zespołom muzyki rockowej towarzyszą czasem orkiestry symfoniczne, chóry, zespoły baletowe; częstą oprawą ich występów są efekty świetlne (psychedelic music, lasery) i efekty dymne. Mimo iż określenia „rock and roll” używano już w latach 40. (nazywając tak piosenki rhythm and bluesowe), to uznaje się, że historyczny początek muzyki rockowej wyznacza piosenka
Rock Around The Clock (1955), wylansowana przez B. Haleya z grupą The Comets. Pierwszym słynnym białym wykonawcą tej muzyki był w latach 60. E. Presley, zwany królem rocka (rock and rolla); łączył on żywiołowość muzyki murzyńskiej z sentymentalizmem country and western. Z czarnych wykonawców na czoło wysunął się Ch. Berry. Wśród zespołów rockowych lat 60. największe znaczenie i popularność zyskały brytyjskie grupy: The Beatles i The Rolling Stones. W tym czasie zostały wylansowane nowe tańce: twist, surf, madison; powstały także nowe odmiany muzyki rockowej:
blues-rock (J. Hendrix, J. Joplin, zespół Cream) i
folk-rock (B. Dylan, Simon and Garfunkel), którego europejskim odpowiednikiem była muzyka
skiffle (The Beatles, w Polsce No To Co). Powstawały kolejne odmiany:
psychedelic music, zwana później acid-rock (Joplin z zespołem Big Brother and Holding Company, grupy Mothers of Invention, Pink Floyd, Jefferson Airplane, w Polsce Romuald and Roman),
soul music [‘muzyka duszy’], nawiązująca do murzyńskich pieśni religijnych (R. Charles, S. Wonder, zespół The Supremes),
rock symfoniczny (reprezentowany głównie w musicalach i operach, takich jak
Hair,
Jesus Christ Superstar, w Polsce
Naga). W latach 60. w krąg muzyki rockowej została włączona popularna od lat 50. muzyka
reggae, wywodząca się z Karaibów, głównie z Jamajki: elementy muzyki jamajskiej połączono z amerykańskim soulem i rhythm and bluesem, akustyczne instrumentarium wzbogacono elektrycznym, wprowadzono teksty piosenek poruszające problemy społeczne i polityczne (B. Marley); późniejsze rockowe odmiany reggae to
dub i
rocksteady z wolnym, hipnotycznym rytmem i surową instrumentacją (Dread Zone, Dallinger).
Na przełomie lat 60. i 70. zyskał popularność hard rock z piosenkami zawierającymi dłuższe partie instrumentalne (The Who, AC/DC); nurt ten był zwany także heavy-rockiem [‘ciężki rock’], co odnoszono zarówno do jego brzmienia, jak i tekstów piosenek (Led Zeppelin, Deep Purple). Pojawił się także ambitniejszy artystycznie
art-rock (Genesis, Yes, King Crimson, King’s X, Magnum) oraz
raga-rock, nawiązujący do muzyki indyjskiej (G. Harrison). W latach 70. rozwijał się
jazz-rock (Ch. Corea, H. Hancock, J. McLaughlin, F. Zappa, C. Santana, zespoły Mahavishnu Orchestra, Blood Sweat & Tears, Soft Machine, w Polsce Cz. Niemen, Z. Namysłowski i W. Nahorny z grupami Breakout, Dżamble, Bizony), łączący muzykę rockową z jazzową improwizacją i bardziej skomplikowanymi artystycznie formami wypowiedzi niż w art-rocku. Dla integracji jazzu z rockiem przełomowe znaczenie miała płyta M. Daviesa
Bitches Brew (1970), która uwiarygodniła artystycznie jazz-rock i wskazała drogę nowo powstałym zespołom (J. Zawinul z grupą Weather Report). W połowie lat 70. z powrotem do prostoty formy i występów na żywo w niewielkich lokalach kojarzono nawiązujące do tradycji ludowej: brytyjski
pub-rock i amerykański
folk-rock (Dylan). Pewne odmiany muzyki rockowej łączono z lansowaną przez wykonawców modą: G. Glitter, ubrany w kostium pełny złoceń i skandujący proste teksty dynamicznych piosenek, dał typowi rocka o takiej ekspresji nazwę
glitter-rock (D. Bowie), z kolei barwne uniformy, wysokie buty, ostry makijaż, skandowane refreny piosenek z seksualnymi podtekstami stały się znakiem rozpoznawczym
glam-rocka (S. Quatro, Slade, T. Rex, Hanoi Rocks).
Późniejsze odmiany muzyki rockowej najczęściej kierowały ją ku prymitywizacji, agresywności brzmienia, uproszczeniom formalnym i wyrazowym:
heavy metal-rock (zwłaszcza niektóre jego odmiany, jak grebo-rock, death, hardcore, power),
punk-rock (zainicjowany 1973 działalnością amerykańskiego zespołu The Ramones) z całą swoją subkulturą (The Sex Pistols, w Polsce Brygada Kryzys), czy wreszcie
rap z pogranicza muzyki rockowej i rytmicznej melorecytacji (Beastie Boys, Ice Cube). Coraz liczniejsza publiczność rockowa lat 90. była powodem powstania nowego określenia:
stadium-rock (rock stadionowy, B. Springsteen, U2); na stadionach realizowano, z zastosowaniem coraz wymyślniejszej techniki (nagłośnienie, telebimy), duże produkcje estradowo-muzyczne (Prince, Iron Maiden, Madonna, M. Jackson). W innym natomiast kierunku poszła w latach 90. tzw.
world music, dążąca do symbiozy elementów folkloru różnych kultur, a także muzyki profesjonalnej tych kultur; nurt ten, łączący techniki i ekspresję rocka, ale zachowujący pewną niezależność wobec komercyjnych wymogów pop music, jest zwany
muzyką korzeni (roots music). Odradzający się od lat 90. ruch religijny propaguje swoje idee w ramach
christian-rocka, zwanego też white metal. Zespoły nastawione na eksperymenty muzyczne (poprzez rozbudowane improwizacje, nawiązujące do muzyki awangardowej lub klasycznej) określa się mianem
avant-garde-rock lub
neo-classical-rock (M. Bolton, Golgotha, Celtic Frost, Gong, w Polsce Collage). W latach 90. dał się zauważyć powrót do wzorów psychedelic music w nurcie
acid-rocka (Ride, Lush, w Polsce Big Day), rozwijał się także (tak jak w poprzednich dekadach) komercyjny, popowy
rock środka, czerpiący z różnych muzycznych źródeł, bez odrębnej stylistyki i podporządkowany doraźnym gustom szerokiej publiczności (Varius Manx, Sixteen).
Techno-rock lat 80., z wirtuozowskimi popisami i mocno „stechnicyzowaną” aranżacją (Savatage, Rush, Crimson Glory), przerodził się w latach 90. w tzw.
techno (w różnych odmianach, np. ambient, goa, jungle); jest to muzyka tworzona albo na żywo w dyskotece — przez DJ-a miksującego różne nagrania, albo nagrywana w studiach muzycznych (Norbi, The Prodigy). W latach 90. coraz większą popularność zdobywał
hip hop, który w młodzieżowej muzyce tanecznej łączył elementy disco, soul, funky i rapu, tworząc własną subkulturę (ruch hip hop) i znajdując swoje odniesienia w jazzie (hip hop jazz).
