regalia
 
Encyklopedia PWN
regalia, regale
[łac.],
w średniowiecznej Europie uprawnienia zarezerwowane wyłącznie dla panującego.
Geneza niektórych sięgała epoki karolińskiej, w XII w. zostały zredefiniowane i odtąd traktowane jako zespół (iura regalia); obejmowały uprawnienia stanowiące podstawy pełnienia władzy, jak zwierzchność sądowa monarchy, oraz ekonomiczne, sprowadzające się zwykle do konieczności uzyskiwania zezwoleń panującego na pewne rodzaje działalności gospodarczej i uiszczania z tego tytułu specjalnych opłat. Najważniejsze: regalia grodowe — zastrzegało panującemu wyłączne prawo stawiania umocnień; regalia mennicze — monopol bicia monety i ustalania jej wartości i wagi; regalia targowe — wyłączność na zakładanie targów; regalia żydowskie — ustanawiało specjalną jurysdykcję dla Żydów i obejmowało ich „prawem własności” monarchy; regalia drogowe — wyłączność na ustanawianie traktów publicznych; regalia łowieckie — wyłączne prawo panującego do polowania na niektóre gatunki zwierząt (łowiectwo); regalia solne — wyłączność na wydobywanie soli i handel nią; regalia górnicze — wyłączność na wydobycie metali szlachetnych; regalia leśne — zwierzchność nad użytkami leśnymi i barciami; regalia ziemne — zwierzchność sądowa panującego w części spraw dotyczących zmiany własności dóbr ziemskich (ujazd). Procesy modernizacyjne późnego średniowiecza i czasów nowożytnych spowodowały, że część regaliów zanikła bądź uzyskanie ich uchylenia stało się czynnością formalną.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia