prawo składu
 
Encyklopedia PWN
prawo składu, skład,
przywilej średniowieczny zobowiązujący kupców przewożących towary do wystawiania ich na sprzedaż w miastach posiadających ten przywilej;
ściśle związane z przymusem drogowym, prawo składu dawało władzom miejskim możliwość kontroli handlu tranzytowego, miejscowym kupcom gwarantowało monopolizację lokalnego rynku, znacznie ułatwiało rozwój gospodarczy miasta. Istniało prawo składu całkowite, obejmujące wszystkie przewożone towary, lub częściowe, dotyczące tylko niektórych; prawo składu bezwzględne nakazywało obcym kupcom sprzedaż w danym mieście całego ich towaru (bądź zabranie go z powrotem), prawo składu względne określało czas, przez jaki towar musiał być wystawiany na sprzedaż (np. 8 dni, 2 tygodnie); na okres jarmarków prawo składu było zawieszane (w Polsce z wyjątkiem Krakowa).
Nadawane od XIII w., rozwinęło się szczególnie w środkowej Europie; w Polsce bezwzględne całkowite prawo składu uzyskały: pierwszy 1274 Wrocław, 1306 Kraków (kilka razy zmieniane), 1403 Toruń, 1444 Lwów (ale tylko wobec kupców wschodnich); bezwzględne częściowe prawo składu miał Gdańsk (na sól) i Sandomierz (na sól i śledzie); względne prawo składu miały wszystkie większe polskie miasta. Prawo składu wywoływało ostre zatargi, a nawet walki zbrojne między miastami (np.: Nowego Sącza z Krakowem, Wrocławia z Krakowem, Szczecina z Frankfurtem n. Odrą) o jego ominięcie lub zniesienie. Traciło na znaczeniu już w XV w., zanikło wraz z upowszechnieniem się nowożytnych form wymiany, w Polsce ostatecznie dopiero w XVIII w.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia