powstania śląskie

powstania śląskie 1919–21,

trzykrotne zbrojne wystąpienia polskiej ludności Górnego Śląska przeciw Niemcom, mające na celu włączenie tego regionu w granice powstającego państwa polskiego.

Powstanie 1918 niepodległego państwa polskiego wzmogło ruch narodowy na Śląsku; rozpoczęły się masowe demonstracje i wiece manifestujące wolę powrotu do Polski. Dążeniom narodowym ludności polskiej przeciwstawiała się niemiecka administracja i wojsko. Niezadowolenie ludności polskiej z decyzji aliantów o plebiscycie oraz terror i represje niemieckie doprowadziły do wybuchu 16/17 VIII 1919 pierwszego powstania śląskiego; na jego czele stanął komendant POW Górnego Śląska A. Zgrzebniok; powstanie objęło prawie cały okręg przemysłowy i powiaty południowe; stłumione przez Niemców zakończyło się 26 VIII; rząd polski, zaangażowany w politykę wschodnią, nie poparł dostatecznie powstania. Na mocy postanowień traktatu wersalskiego 1919 o plebiscytach na terenach między Polską i Niemcami (plebiscyty na ziemiach polskich 1920–21), Górny Śląsk zajęły wojska koalicji, a władzę objęła Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa na Górnym Śląsku, w II 1920 powołano w Bytomiu Polski Komisariat Plebiscytowy. Próba zbrojnego opanowania przez bojówki niemieckie terenu plebiscytowego, napady na polskie lokale, doprowadziły do wybuchu 19/20 VIII 1920 drugiego powstania śląskiego; na jego czele stanął ponownie Zgrzebniok; powstańcy opanowali powiaty katowicki i bytomski oraz większość tarnogórskiego, rybnickiego, zabrzańskiego i lublinieckiego; walce zbrojnej towarzyszyły strajki; 25 VIII na rozkaz dowództwa polskiego powstanie zakończono; w jego wyniku policję niemiecką zastąpiono mieszaną polsko-niemiecką policją plebiscytową. Trzecie powstanie śląskie wybuchło 2/3 V 1921 po plebiscycie na Śląsku (20 III 1921), gdy Komisja Międzysojusznicza wysunęła projekt przyznania Niemcom prawie całego obszaru plebiscytowego; zostało poprzedzone strajkiem generalnym, który 2 V objął 97% śląskich zakładów pracy; rozkaz rozpoczęcia powstania wydał W. Korfanty, który ogłosił się jego dyktatorem; akcją bojową kierowała Naczelna Komenda Wojsk Powstańczych z pułkownikiem M. Mielżyńskim, a następnie pułkownikiem K. Zenktellerem-Warwasem na czele; powstańcy opanowali prawie cały obszar plebiscytowy; największa bitwa rozegrała się 21–27 V w rejonie Góry Św. Anny; w 1. połowie czerwca walczące strony oddzielono kordonem wojsk alianckich, po czym, na podstawie porozumienia, oddziały obu stron opuściły w pierwszych dniach lipca obszar plebiscytowy; rząd polski odciął się oficjalnie od odpowiedzialności za powstanie. W wyniku trzeciego powstania Rada Ambasadorów 20 X 1921 podjęła decyzję o korzystniejszym dla Polski podziale Górnego Śląska.

Powstańcy powiatu pszczyńskiego w III powstaniu śląskim. Przegląd przeprowadza komendant powiatowy St. Krzyżanowski.

Trzecie powstanie śląskie, 1919–21

Powstania śląskie, 1919–21, grupa powstańców z Czerwionki w powiecie Rybnickim po powrocie z walki nad Odrą

III powstanie śląskie, przegląd wojsk powstańczych, Katowice; przeglądu 4. pułku piechoty dokonuje dowódca Karol Gajdzik.