Za początek prasy polonijnej można uznać ukazanie się 1870 czasopisma
„Orzeł Polski” (Washington, stan Missouri, USA), wyd. w środowisku emigrantów zarobkowych (osadników), chociaż już wcześniej, 1863–65, ukazywało się „Echo z Polski” (Nowy Jork). W tym czasie nastąpił upadek prasy emigracji popowstaniowych, a 1879 pojawiła się „Równość” (Genewa), pierwsze czasopismo nowych fal emigracji politycznej. Od ok. 1880 prasa emigracji polit. stanowiła mniej niż 10% prasy polonijnej — w tym znaczny udział miały obcojęzyczne wydawnictwa propagandowe z 1914–18; po 1918 ukazywały się tylko nieliczne pisma (gł. komunist.). Do 1939 prasę polonijną stanowiły przede wszystkim wydawnictwa emigracji zarobkowej — ponad 1000 tytułów — oraz różnych środowisk czasowych przesiedleńców z 1914–18 (np. w Rosji ok. 150 tytułów).
Zasadniczą cezurą jest 1939: koleje II wojny światowej i sytuacja, która się po niej wytworzyła na ziemiach pol. spowodowały powstanie wielu czasopism emigracji wojsk., polit. i przesiedleńczej; o ile 1870–1939 ukazało się ok. 1600–1700 tytułów, o tyle w czasie samej tylko wojny (do 8 V 1945) było ich ok. 900, 1945–73 zaś (dla lat następnych brak szczegółowej bibliografii) ok. 2 tysięcy. Od wybuchu II wojny światowej do chwili obecnej ukazywało się więc łącznie ponad 3 tys. tytułów, czyli ok. 2 razy więcej niż w poprzednich 70 latach. Zmianie uległo też rozmieszczenie ośr. wydawniczych prasy polonijnej — przed 1939 ukazywała się w ok. 20 państwach (w tym w 6 ościennych i 6 w Europie Zachodniej), w okresie następnym zaś w ponad 50 państwach i terytoriach kolonialnych (w tym w 14 — w Europie Zachodniej, 9 — Afryce, 9 — Ameryce Południowej i Środkowej, 6 — na Bliskim Wschodzie). W okresie ok. 1943–ok. 1955 gł. ośr. prasy polonijnej przeniósł się ze Stanów Zjedn. do Europy Zachodniej. Niemal wszystkie czasopisma zakładane 1939–45 były wynikiem migracji wojennych, dawna prasa polonijna stanowiła nie więcej niż ok. 1/5 całości, a 1945–50 jeszcze mniej; nowe czasopisma można uznać za periodyki emigracji polit.; mimo że ok. 1950 migracje wojenne przekształcały się w wychodźstwo stałe, prasa ich była uważana za prasę emigracji motywowanej politycznie. Po 1945 nastąpiło też upolitycznienie wielu czasopism dawnej emigracji, m.in. pod wpływem migrantów z lat wojny (polityków, publicystów, dziennikarzy) oraz poczucia ideol. obcości wobec systemu władzy w Polsce, choć ukazywały się czasopisma (np.
„Głos Ludowy”, Detroit, zał. 1923) afirmujące ustrój Polski Ludowej.
Przez cały niemal czas ukazywania się prasy polonijnej największym ośr. wydawniczym były Stany Zjedn. Od 1870 ukazało się tu ok. 1300–1400 tytułów, tutaj też zał. pierwszy dziennik polonijny (
„Kurier Polski”,
Milwaukee, 1888–1963). Szczytowy okres rozwoju prasy polonijnej w USA przypadł na lata 1925–36, kiedy to ukazywało się jednocześnie ok. 170 czasopism (w tym 15 dzienników) o łącznym nakładzie ok. 1,2 mln egzemplarzy. Do pierwszej generacji czasopism, które zyskały największą popularność, należały m.in., oprócz „Kuriera Polskiego”,
„Gazeta Polska” (Chicago, 1873–1913, zał. W. Dyniewicz) i
„Ameryka Echo” (Toledo, 1889–1971, zał. A.A. Paryski). Prasa polonijna w USA wyróżnia się trwałością — ponad 85 lat ukazują się m.in. „Gwiazda Polarna” (Filadelfia, od 1902), „Dziennik Polski” (Detroit, od 1904),
„Dziennik Związkowy” (Chicago, od 1908) i „Gwiazda Polarna” (Stevens Point, od 1908); najstarszymi czasopismami są: organ Związku Nar. Pol.
„Zgoda” (zał. 1881) i organ Zjednoczenia Pol. Rzymsko-Katol. „Naród Polski” (zał. 1888); w Nowym Jorku wychodzi
„Nowy Dziennik” (od 1971). W 1974 ukazywało się ok. 100 tytułów o nakładzie ok. 660 tys. egz. (ogółem 43 grupy etniczne wyd. wówczas ok. 900 tytułów w nakładzie ok. 8,8 mln egz.). Prawie każda lokalna społeczność polonijna wydaje swoje czasopismo, np. „Sokół Polski” w Pittsburghu. Do najważniejszych zmian zachodzących w prasie polonijnej należy stopniowe wprowadzanie języka ang. — pisma dwujęzyczne powstały już 1912, a 1974 ok. 35% prasy polonijnej drukowano w języku ang., ok. 30% zaś w 2 językach. Charakterystyczna była też zmiana proporcji między prasą informacyjną a czasopismami organizacyjnymi i specjalistycznymi, np. 1923 ta pierwsza stanowiła ok. 88%, a 1974 już tylko 28%. Głównym źródłem informacji dla Polonii stały się więc amer. mass media. Są to zmiany typowe dla prasy wszystkich grup etnicznych w USA. Kolejna pod względem wielkości i trwałości jest prasa polonijna we Francji, gdzie emigracja zarobkowa ma własne pisma od 1920, łącznie z prasą emigracji polit. (od 1881) ukazało się tam ponad 300 tytułów. Szczytowe lata rozwoju to 1935–38 (25–30 tytułów, nakład łączny ok. 120 tys. egz.). W okresie okupacji niem. wydawano ok. 50–60 czasopism konspiracyjnych. Najstarszym pismem Polonii był dziennik
„Narodowiec”; wyd. 1909–88, z przerwami, początkowo w Herne w zachodnich Niemczech, następnie w Lens we Francji. Inne większe środowiska Polonii wydające prasę polonijną to Polonie: brazylijskie — pierwsze pismo ukazało się 1892 („Polak w Brazylii”, Kurytyba, przekształcone 1920 w tyg.
„Lud”), ogółem ok. 75–80 tytułów; westfalsko-nadreńska — od pierwszego pisma zał. 1891 (
„Wiarus Polski”,
Bochum) do 1939 wydała ok. 50 tytułów; kanad. — wydaje własne pisma od 1904 („Głos Kanadyjski”, Winnipeg), łącznie ok. 130 tytułów; 1908 powstał tyg. „Gazeta Katolicka” (wyd. do 1951); najstarszy, ukazujący się do dziś jest „Związkowiec” (zał. 1932, oficjalny organ Związku Polaków w Kanadzie); argentyński — od 1913 (
„Echo Polskie”,
Buenos Aires) wydała ok. 80–90 tytułów (w tym większość po 1945); prasa pol. w Wielkiej Brytanii — najbardziej zróżnicowana, z dużą liczbą czasopism partyjnych i polit. — istnieje od 1940 i liczy ok. 450–500 tytułów; jej najważniejszym czasopismem jest
„Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”. Główne pismo Polonii w Australii to
„Tygodnik Polski” (1949–65 pod nazwą „Tygodnik Katolicki”, Melbourne) i
„Wiadomości Polskie” (od 1942, Sydney). W Niemczech ZPwN wydawał
„Polaka w Niemczech” (1926–39, Berlin), ważniejszymi czasopismami były:
„Dziennik Berliński” (1897–1939, Berlin),
„Wiarus Polski” (1891–1961, Bochum) i „Narodowiec”.
W prawie każdym państwie eur. ukazywała się prasa polonijna, np. „Kultura mas” w Moskwie (redaktor B. Jasieński), „Gazeta Polska” w Bukareszcie (redaktor S.H. Zucker), czy też kolportowano prasę polonijną z krajów sąsiednich. Prasa polonijna przed 1939 stanowiły w zasadzie pisma informacyjne i organizacyjne, czytane w obrębie danej grupy polonijnej, w okresie następnym powstała znaczna liczba czasopism opiniotwórczych (polit., społ.-kult.) oraz fachowych (m.in. hist.). Najważniejsze to m.in. tyg. „Wiadomości Polskie Polityczne i Literackie” (1940–44), wznowione pt.
„Wiadomości” (1946–81, Londyn), zał. i redagowane do 1970 przez M. Grydzewskiego jako kontynuacja
„Wiadomości Literackich”, mies.
„Kultura” (Paryż), zał. i redagowany od 1947 przez J. Giedroycia, mający własną serię «Biblioteka Kultury» (od 1953) i kwartalnik
„Zeszyty Historyczne” (od 1962),
„Aneks” (Londyn), redagowany przez A. Smolara (1973–90), oraz
„Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza” (Londyn) i
„Nowy Dziennik” (Nowy Jork, od 1971). Znaczną aktywność wydawniczą przejawiała tzw. emigracja solidarnościowa 1982–89 (m.in.
„Kontakt” w Paryżu). Zmiany ustrojowe w Polsce i całym byłym bloku sowieckim nieznacznie wpłynęły na prasę polonijną pod względem ilościowym. Jeśli znaczenie jej maleje, to gł. z uwagi na procesy asymilacyjne, a także słabość organizacyjna środowisk najnowszych emigrantów zarobkowych. Zmiany te oddziałały natomiast na skupiska pol. w krajach ościennych, gdzie mogła powstać niezależna prasa polonijna (najliczniejsza na Litwie, m.in. od 1990
„Kurier Wileński”).
Prasa polonijna odegrała w przeszłości znaczną rolę w procesach adaptacji Polonii w krajach osiedlenia, a równocześnie integrowała skupiska pol. i podtrzymywała tożsamość narodową. Wiele czasopism wniosło też bardzo duży wkład do kultury pol. i wpływało na postawy polit. społeczeństwa polskiego.
