podział pracy
 
Encyklopedia PWN
podział pracy,
ekon. przyporządkowanie poszczególnych czynności w procesie przekształcania zasobów w dobra różnym osobom i podmiotom gospodarczym.
Podział pracy ulegał zmianom wraz z rozwojem gospodarczym. W gospodarce naturalnej, w której producenci dóbr są jednocześnie ich konsumentami, był określony przez płeć i wiek członków wspólnoty. Współcześnie czynniki te wpływają na podział pracy w rodzinach (gospodarstwach domowych). Kształtowanie się gospodarki wymiennej spowodowało pogłębienie podziału pracy Po początkowym okresie, w którym producenci sami sprzedawali wytworzone nadwyżki, pojawiła się wyspecjalizowana grupa kupców — pośredników między producentami a konsumentami. Kolejna przełomowa zmiana nastąpiła wskutek rewolucji przemysłowej. Jednym z jej przejawów było rozbicie procesu produkcji danego dobra na poszczególne etapy wykonywane przez różnych robotników. Tendencja do pogłębiania podziału pracy utrzymuje się również współcześnie.
W literaturze ekonomicznej wyróżnia się: jednostkowy, społeczny i międzynarodowy podział pracy Jednostkowy podział pracy, powstały w okresie rewolucji przemysłowej, występuje wewnątrz przedsiębiorstwa. Polega na rozbiciu procesu produkcji na odrębne fazy, czynności i operacje wykonywane przez wydziały, gniazda operacyjne itp. Spowodował on ogromny wzrost wydajności pracy. Współcześnie coraz więcej czynności wykonują automaty i roboty. Jest to nowy etap jednostkowego podziału pracy, a jego następstwa nie są jeszcze dostatecznie rozpoznane. Społeczny podział pracy przejawia się w istnieniu wielu działów gospodarki, gałęzi i zawodów; jest skutkiem postępującej specjalizacji w zakresie badań naukowych oraz produkcji coraz większej ilości dóbr i usług. Wraz ze wzrostem poziomu dochodów charakteryzuje się on przekształcaniem czynności tradycyjnie wykonywanych w rodzinie (gospodarstwie domowym) w płatne usługi świadczone przez wyspecjalizowane przedsiębiorstwa. Międzynarodowy podział pracy początkowo polegał na specjalizowaniu się poszczególnych krajów w wytwarzaniu tych dóbr, do których produkcji posiadały sprzyjające warunki naturalne i dzięki temu uzyskiwały korzyści bezwzględne. Następnie, wskutek rozwoju przemysłu i transportu, rozpoczął się proces specjalizacji w produkcji dóbr, które pozwalały osiągnąć największe korzyści komparatywne (koszty komparatywne). Wskutek pogłębiania się międzynarodowego podziału pracy współcześnie występuje wymiana wewnątrzgałęziowa (handel zagraniczny) i zachodzą procesy globalizacji gospodarki. W dotychczasowym rozwoju historycznym, wraz z postępem technicznym, podział pracy pogłębiał się we wszystkich 3 zakresach (jednostkowym, społecznym i międzynarodowym). Powodowało to nasilanie konkurencji i dlatego było kontestowane przez beneficjentów „starego porządku”. Przejawem takich protestów były zarówno bunty przeciw wprowadzaniu maszyn (luddyzm), jak i współczesne demonstracje przeciw globalizacji gospodarki.
Sławomir Sztaba
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia