plebiscyt na Śląsku Cieszyńskim,
planowane głosowanie ludności Śląska Cieszyńskiego, Orawy i Spiszu na mocy decyzji Rady Najwyższej konferencji pokojowej z 27 IX 1919 w celu wypowiedzenia się w sprawie przynależności państw. tych terytoriów do Polski lub Czechosłowacji.
plebiscyt na Śląsku Cieszyńskim
Encyklopedia PWN
Początkowo plebiscyt miał być przeprowadzony tylko na terenie Księstwa Cieszyńskiego, na wniosek Polski włączono do niego również Spisz i Orawę; kontrolę nad przygotowaniami i jego przebiegiem miała sprawować Międynar. Komisja Plebiscytowa; prawo głosowania przyznano osobom stale zamieszkującym ten teren lub z nim związanym przed 1 VIII 1914. 31 X 1918 oddziały pol. zajęły Cieszyn i rozbroiły garnizon austr.; 2 i 5 XI 1918 lokalne władze (polska Rada Narodowa Śląska Cieszyńskiego i czeski Výbor na Śląsku) dokonały tymczasowego podziału Śląska Cieszyńskiego na zasadzie etnicznej, zastrzegając, że nie przesądza to przyszłej granicy (porozumienia nie uznał rząd w Pradze); w nocy z 26 na 27 I 1919 wojska pol. zostały zmuszone do odwrotu i wojska czeskie zajęły cały obszar dawnego Księstwa Cieszyńskiego, aż po Wisłę. 3 II 1919 w Paryżu, pod naciskiem państw ententy, parafowano porozumienie o wytyczeniu nowej linii demarkacyjnej, dzielącej sporny obszar do czasu przeprowadzenia plebiscytu; przygotowaniami kierował pol. Gł. Kom. Plebiscytowy z siedzibą w Cieszynie (zał. IX 1919) i czeski Komisé pro plebiscit na Těšínsku z siedzibą w Ostrawie. Wskutek m.in. niekorzystnej sytuacji na arenie międzynar., spowodowanej wojną pol.-bolszewicką 1919–21, nieudolności dyplomacji pol. i zabiegów strony czechosłowackiej, Polska została zmuszona do podpisania 10 VII 1920 w Spa deklaracji pol.-czechosłowackiej o zawieszeniu plebiscytu i podporządkowaniu się decyzji, którą podejmą mocarstwa w sprawie spornych terenów; VII 1920 Rada Ambasadorów podzieliła ten obszar wzdłuż Olzy, rezygnując z plebiscytu; część wschodnią, roln., przyznano Polsce (1002 km2 i ok. 139,6 tys. mieszk.), zachodnią, uprzemysłowioną — Czechosłowacji (1269 km2 i ok. 295,2 tys. mieszk.); po stronie czeskiej pozostawiono część pow. cieszyńskiego i frysztackiego z przewagą ludności pol. (Zaolzie).
