pijarzy
 
Encyklopedia PWN
pijarzy, Zakon Kleryków Regularnych Ubogich Matki Bożej Szkół Pobożnych, Ordo Clericorum Regularium Pauperum Matris Dei Scholarum Piarum (SchP, SP),
zakon o charakterze apostolskim;
założy w Rzymie 1597 przez świętego Józefa Kalasantego, zatwierdzony 1617–21 przez papieża Pawła V, a ostatecznie 1669 — przez papieża Klemensa IX; głównym celem pijarów jest prowadzenie szkół dla młodzieży męskiej, początkowo głównie z rodzin ubogich i środowisk zaniedbanych. W 2. połowie XVII i w XVIII w. zakon stworzył sieć szkół (pijarskie szkolnictwo) w wielu krajach europejskich (Hiszpania, Polska, Węgry, Włochy), ze słynnym Collegium Nasarenum w Rzymie, konkurując pod tym względem z jezuitami. Do Polski pijarzy zostali sprowadzeni 1642 — Podolínec na Spiszu i Warszawa; 1740 w Warszawie S. Konarski założył drugą szkołę Collegium Nobilium, zapoczątkowując dzieło reformy oświaty w Polsce; wielu pijarów aktywnie współpracowało z Komisją Edukacji Narodowej; w XIX w. kasata większości polskich placówek; wśród polskich pijarów wyróżnili się: J. Falkowski, A. Konarski, O. Kopczyński, F.K. Kurowski; wychowankiem pijarów był m.in. T. Kościuszko; główne domy pijarów: Chełm, Kraków, Międzyrzec Korecki, Opole Lubel., Rzeszów — tamże zabytki sakralnej architektury barokowej i rokokowej.
Bibliografia
A. PITALA Przyczynki do dziejów Polskiej Prowincji Pijarów 1642–1992, Kraków 1993;
Wkład pijarów do nauki i kultury w Polsce XVII–XIX w ., red. I. Stasiewicz-Jasinkowa, Kraków 1993.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Chełm, kościół popijarski Rozesłania Apostołów, polichromia sklepienia — J. Majer, poł. XVIII w.fot. O. Puchalski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Kraków, kościół Pijarów fot. J. Wolski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Plersch Jan Jerzy, Patriarcha Jakub, ok. 1746 — Łowicz, kościół pijarówfot. J. Sito/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Vogel Zygmunt, Collegium Nobilium i konwikt Pijarów w Warszawie — Muzeum Narodowe, Warszawafot. T. Żółtowska-Huszcza/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Kraków, fasada kościoła Pijarów (F. Placidi)fot. M. Kowalewski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia