pęd
 
Encyklopedia PWN
pęd, ,
fiz. jedna z podstawowych wielkości charakteryzujących ruch układu.
W mechanice klas. nierelatywistycznej pęd punktu materialnego o masie m i prędkości jest równy = m; pęd układu mechanicznego jest sumą wektorową pędu poszczególnych punktów układu lub iloczynem całkowitej masy M układu i prędkości c jego środka masy: = Σkmkk = Mc. W mechanice relatywistycznej pęd punktu materialnego = , gdzie c — prędkość światła w próżni. Pęd odosobnionego (izolowanego) układu mech., tj. nie poddanego oddziaływaniom zewn., pozostaje wielkością stałą (zasada zachowania pędu); siły wewn. nie mogą zmieniać całkowitego pędu układu, choć pęd poszczególnych ciał mogą ulegać zmianie (zasada zachowania pędu tłumaczy m.in. zjawisko odrzutu przy wystrzale). Zmiana pędu może zachodzić jedynie w wyniku oddziaływań zewn.; zmianę tę wyraża zależność d = dt, gdzie — wypadkowa sił zewn., t — czas jej działania. Pęd mają wszystkie formy materii, także pole grawitacyjne i elektromagnetyczne (pole fizyczne); np. pęd fotonu o częst. ν jest równy hv/c, gdzie h — stała Plancka, c — prędkość światła. W mechanice teoret. wprowadza się dodatkowo pojęcie pędów uogólnionych układu; pędy uogólnione pi są równe pochodnym funkcji Lagrange’a L układu względem prędkości uogólnionych &qdot.x;i = dqi/dt (qi — współrzędne uogólnione): pi = ∂L/∂&qdot.x;i. W mechanice kwantowej do opisu pędu wprowadza się pojęcie operatora pędu.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia