onkologia
dział medycyny zajmujący się etiologią, patologią, epidemiologią, rozpoznawaniem, leczeniem oraz organizacją walki z chorobami nowotworowymi (nowotwór).
[gr. ónkos ‘wzdęcie’, ‘guz’, lógos ‘słowo’, ‘nauka’],
onkologia
Encyklopedia PWN
Badania nauk. i próby wyodrębnienia nowotworów złośliwych spośród innych chorób podejmowano już w starożytności; dokładniejsze opisy wielu nowotworów, w tym raka piersi i żołądka, podał Hipokrates; istotny postęp w wiedzy o nowotworach dokonał się dzięki obserwacjom ang. chirurga P. Potta (1775) — opisał on raka moszny u kominiarzy jako skutku działania smoły pogazowej, którą były nasycone ich spodnie. Przed powstaniem onkologii, jako odrębnego działu medycyny, działań i badań nauk. nie wiązało wspólne podejście do zwalczania nowotworów. Podstawą do utworzenia osobnego działu medycyny były zdobycze końca XIX w., a zwłaszcza odkrycia M. Skłodowskiej-Curie; na przeł. XIX i XX w. istniały już precyzyjne opisy kliniczne nowotworów złośliwych, dane z zakresu patomorfologii, biochemii, endokrynologii, immunologii, biofizyki, fizyki i epidemiologii; odkrycie promieni X oraz radu i polonu stworzyło nowe możliwości diagnostyczne i terapeutyczne. Kluczowe dla rozwoju onkologii było upowszechnienie się poglądu Skłodowskiej-Curie, że zwalczanie nowotworów złośliwych wymaga podejścia wielodyscyplinarnego, oraz dalszy postęp wiedzy. W Polsce onkologia jako nauka ukształtowała się w XX w.; w połowie XX w. definicję onkologii sformułował T. Koszarowski. Dla zwalczania nowotworów istotne znaczenie mają poziom i rozwój: epidemiologii, etiopatogenezy, diagnostyki, leczenia, opieki po leczeniu, kształcenia profesjonalistów, oświaty zdrowotnej oraz organizacja walki z rakiem. Podejmowanie wielokierunkowych działań zarówno w sferze nauk., jak i w praktyce umożliwiło znaczny postęp onkologii — wyleczenia chorych na nowotwory złośliwe, określane 5-letnimi przeżyciami, do końca XIX w. należały do rzadkości, natomiast w XX w. w krajach przodujących w zwalczaniu nowotworów (np. w USA) 5-letnie przeżycia leczonych chorych wynoszą ponad 60%. Badania z zakresu onkologii są podejmowane na całym świecie. W Polsce prowadzi je Centrum Onkologii — Inst. im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie (z oddziałami w Krakowie i Gliwicach) wraz z 11 placówkami o zasięgu regionalnym oraz 49 placówkami o zasięgu wojewódzkim. Dane (m.in. z Polski) wykazują, że wykrycie nowotworów złośliwych w najwcześniejszym stadium umożliwia 100% wyleczenie; wykrycie choroby tylko o jedno stadium wcześniejsze (w 4-stopniowej klasyfikacji) znacznie zwiększa szansę wyleczenia; wykazano również, że postępowanie wielodyscyplinarne, które jest najczęściej możliwe w ośrodkach onkologicznych, zwiększa szansę wyleczenia o 20–30%; w Polsce szansę na przeżycie 5 lat ma co trzeci leczony na nowotwory złośliwe.
