odporność roślin

odporność roślin,

zdolność roślin do zachowania integralności struktur i podtrzymania przebiegu procesów życiowych w niekorzystnych (stresowych) warunkach środowiska;

warunki te powstają np. w wyniku działania czynników biotycznych (szkodników i patogenów) lub czynników abiotycznych: niedostatku wody, tlenu, składników miner., sub- lub supraoptymalnej temperatury, działania nadfioletu, niedoboru lub nadmiaru światła aktywnego fotosyntetycznie, zwiększonego stężenia soli, wysokiego stężenia jonów metali, obecności ksenobiotyków; o odporności roślin decydują 3 elementy: 1) uwarunkowane genetycznie właściwości struktur organizmu, określane często jako odporność wrodzona (konstytutywna); 2) zdolność organizmu do naprawy uszkodzeń (regeneracja roślin); 3) zdolności dostosowawcze organizmu: organizmy roślinne mogą się przystosować do życia w warunkach stresowych, tak aby zminimalizować efekt stresu, zapewnić prawidłowy przebieg procesów metabolicznych, wydać potomstwo (procesy dostosowawcze, zw. aklimatyzacją, hartowaniem, a w fitopatologii odpowiedzialne za nabytą odporność indukowaną, reakcje na fitopatogeny u roślin). Istnieją 2 ogólne kategorie mechanizmów odporności roślin: mechanizmy pozwalające na unikanie stresu przez zapobieganie jego działaniu oraz mechanizmy tolerancji, które umożliwiają roślinie przetrwanie jego negatywnych skutków. Do pierwszej kategorii mechanizmów należy np. wytworzenie systemu korzeniowego i tkanki okrywającej wraz z aparatami szparkowymi u roślin lądowych, dostosowania morfologiczne u kserofitów, modyfikacje składu i struktury ścian komórkowych, ograniczające transpirację, a także utrudniające penetrację i wzrost patogena w apoplaście (odpowiedzialne za odporność bierną, zw. aksenią). Mechanizmy tolerancji to, np. aktywacja systemów przeciwdziałających stresowi oksydacyjnemu lub umożliwiających dostosowanie osmotyczne, aktywacja alternatywnych dróg metabolicznych (pozwalających na usuwanie nadmiaru lub uzupełnienie braku niektórych metabolitów), aktywacja genów odpowiedzialnych za syntezę białek niezbędnych do przetrwania stresu, a także w patogenezie — wytwarzanie warstwy korkowej wokół miejsc infekcji, synteza fitoaleksyn (substancji produkowanych w odpowiedzi na infekcje wywołane przez patogeny i hamujących rozwój tych patogenów), lignifikacja (drewnienie) ścian komórkowych, synteza specyficznych białek przeciwdziałających infekcji i in. reakcje, przedstawiane jako mechanizmy obronne zw. odpornością czynną.