odpady

odpady, odpadki, śmieci, nieczystości,

uboczne produkty działalności człowieka, nieprzydatne w miejscu i czasie, w którym powstały, szkodliwe lub uciążliwe dla środowiska przyrodniczego; definicja prawna odpadów jest zawarta w ustawie o odpadach („Dziennik Ustaw” z 2001 nr 62, poz. 628).

Przyjmując za kryterium podziału miejsce powstawania rozróżnia się 2 grupy odpadów: odpady komunalne, powstające na terenach zamieszkanych i związane z bytowaniem ludzi (domowe, uliczne zbierane w koszach, zmiotki uliczne, odpady z obiektów użyteczności publicznej: m.in. odpady służby zdrowia, także zgarniany z ulic śnieg), oraz odpady przemysłowe, związane z działalnością gospodarczą (m.in.: produkty uboczne, tzw. odpady poprodukcyjne, odpady powstające w gospodarce magazynowej, odpady powstające w wyniku oczyszczania ścieków i emitowanych do atmosfery gazów). Aż ok. 40% odpadów komunalnych stanowią odpadowe produkty spożywcze.

Z punktu widzenia ochrony środowiska bardzo ważnym kryterium podziału odpadów jest ich szkodliwość dla środowiska przyrodniczego. Według tej klasyfikacji odpady dzieli się na 3 klasy szkodliwości: niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe. Do odpadów niebezpiecznych zalicza się te, które wprowadzone do środowiska nawet w małych ilościach natychmiast powodują jego trwałą degradację; zawierają najczęściej składniki toksyczne, radioaktywne, palne, wybuchowe lub biologicznie czynne. Odpady szkodliwe to te, które wprowadzone do środowiska dopiero w większych ilościach i w wyniku długotrwałego oddziaływania powodują jego degradację. Odpady uciążliwe nie zawierają substancji powodujących procesy degradacji, jednak niekorzystnie wpływają na walory estetyczne środowiska, np. zniekształcają krajobraz.

Odpady bada się najczęściej w celu określenia ich szkodliwości dla środowiska przyrodniczego oraz doboru odpowiednich metod ich unieszkodliwiania. Unieszkodliwianiem odpadów nazywa się całkowite lub częściowe eliminowanie szkodliwego oddziaływania odpadów na środowisko przyrodnicze przez utylizację (gospodarcze wykorzystanie odpadów) lub izolację od środowiska. Unieszkodliwianie odpadów obejmuje: 1) selektywne gromadzenie w miejscu powstania z rozdzieleniem na te składniki, które mogą być zagospodarowane jako surowce wtórne, oraz pozostałe, wymagające izolacji; 2) składowanie na wysypiskach specjalnie zbudowanych i odpowiednio zlokalizowanych (z dala od ujęć wody pitnej, w podłożu o małej przepuszczalności itp.); 3) kompostowanie, polegające na biochemicznym przetwarzaniu odpadów w kompost; 4) spalanie — najbardziej radykalna metoda unieszkodliwiania odpadów — jest zalecane zwłaszcza dla odpadów stanowiących zagrożenie epidemiologiczne (np. odpady ze szpitali); w wyniku spalania odpadów uzyskuje się ciepło wykorzystywane do ogrzewania lub przetwarzane na energię elektryczną; gazowe produkty spalania zawierające szkodliwe dla środowiska składniki (pyły, gazy: ditlenek siarki, chlorowodór, tlenki azotu, oraz substancje trujące i rakotwórcze, np. pochodne dioksyny) muszą być przed odprowadzeniem do atmosfery oczyszczone; pozostałości po spaleniu — popiół i żużel — są składowane na wysypiskach; 5) zintegrowane systemy unieszkodliwiania odpadów polegające na łączeniu kilku metod, np. w dużych miastach stosuje się: segregację w celu odzyskania surowców wtórnych oraz ich zagospodarowanie (m.in. makulatura, szkło, metale, tworzywa sztuczne); pozostałe odpady poddaje się kompostowaniu; odpady, które nie uległy biochemicznemu rozkładowi poddaje się spalaniu i dopiero pozostałości po spaleniu składuje się.