odlewanie
 
Encyklopedia PWN
odlewanie,
technika wykonywania odlewów;
najczęściej odlewy są wykonywane ze stopów żelaza (żeliwa, staliwa) i stopów metali nieżelaznych.
Odlewanie metali jest najstarszą techniką wytwarzania wyrobów metal.; gł. etapy o. to: przygotowanie materiałów formierskich, wykonanie formy odlewniczej i rdzeni odlewniczych, roztopienie i przygotowanie ciekłego metalu, wypełnienie nim formy, zakrzepnięcie metalu, usunięcie odlewu z formy, oczyszczenie jego powierzchni (piaskownie, śrutowanie), usunięcie naddatków technol. (wlewów, nadlewów, przelewów) — mechanicznie bądź przez upalenie palnikiem gazowo-tlenowym lub plazmowym; następnie odlewy mogą być poddawane obróbce cieplnej, cieplno-chem. lub cieplno-mech. oraz innym zabiegom wykańczającym i polepszającym powierzchnie, takim jak np. śrutowanie, malowanie, wygładzanie, polerowanie. W celu polepszenia struktury odlewu i usunięcia wtrąceń ciekły metal, po wytopieniu w piecu hutn., a przed odlaniem do form, poddaje się obróbce dodatkowej (np. rafinowaniu). Stosowanych jest wiele metod o.
Metody o. o zwykłych dokładnościach wymiarowych obejmują o. w formach piaskowych, wykonywanych ręcznie lub na prostych maszynach (np. prasach); formy dla dużych odlewów jednostkowych wykonuje się także z mas samoutwardzalnych; formy są wypełniane ciekłym metalem pod wpływem sił ciążenia, czyli grawitacyjnie (o. grawitacyjne).
Metody o. o podwyższonych dokładnościach wymiarowych obejmują: a) o. do form z mas piaskowych wykonywanych pod wysokimi naciskami, przez nadmuchiwanie, formowanie impulsowe i próżniowo-prasujące, na zautomatyzowanych maszynach formierskich; najczęściej stosowanymi materiałami formierskimi są masy: piaskowo-bentonitowe, piaskowe ze spoiwami żywicznymi, ze szkłem wodnym, utwardzane ditlenkiem węgla CO2; b) o. ciągłe lub półciągłe rur i prętów o różnych profilach; w o. ciągłym funkcję form odlewniczych pełnią krystalizatory; metal jest wlewany w sposób ciągły do krystalizatora, krzepnie, przybierając wymagane kształty (prętów, profili, rur, wlewków), i w tej postaci jest, także w sposób ciągły (lub skokowy), usuwany z przeciwnej strony krystalizatora; c) o. odśrodkowe — w formach metal. wirujących, do wykonania odlewów o kształtach obrotowych, lub o. w formach precyzyjnych, pod wpływem sił odśrodkowych.
Do dokładnych metod o. należą: a) o. do form metal. (kokilach) w sposób grawitacyjny, pod niskim lub wysokim ciśnieniem (o. ciśnieniowe); b) o. tiksotropowe w stanie półciekłym; c) prasowanie w stanie ciekłym lub półciekłym; d) o. próżniowe oraz przy obniżonym ciśnieniu; e) o. w formach skorupowych, wytwarzanych z piasków kwarcowych lub cyrkonowych, powlekanych żywicą syntet. termoutwardzalną (forma lub rdzeń po nagrzaniu zyskuje postać skorupy); f) metoda pełnej formy — model, wykonany ze styropianu jest wypalany podczas zalewania formy ciekłym metalem); g) metoda wytapianych modeli, w której jednorazowy model z łatwo topliwego wosku syntet. jest pokrywany kilkakrotnie masą ceramiczną, aż do utworzenia wytrzymałej skorupy (formy odlewniczej), a następnie wytapiany; metoda daje odlewy o szczególnie dużej gładkości i dokładności wymiarowej.
Historia. O. metali jest jedną z pierwszych metod, jakie człowiek zastosował do wytwarzania wyrobów metal. (narzędzi) — najpierw z ołowiu i cyny, później z miedzi, srebra i brązu, w końcu z żelaza. Odlewane wyroby z brązu pojawiły się ok. IV tysiącl. p.n.e. na terenach Mezopotamii; w Egipcie w III tysiącl. p.n.e. odlewano gł. biżuterię, z ołowiu, miedzi i złota. Pierwsze wyroby z żelaza lanego (żeliwa) pochodzą sprzed blisko 3 tys. lat z Chin. Od blisko 2 tys. lat w wielu rejonach Europy znano odlewniczą metodę wytapiania modeli; w średniowieczu wytwarzano z brązu i in. stopów odlewy i biżuterię, a z żeliwa odlewano kule armatnie. Rozwój odlewnictwa stopów żelaza nastąpił w Europie na pocz. XVII w.; o. żeliwa szybko się rozwinęło dzięki zbudowaniu 1794 przez Anglika J. Wilkinsona nowej konstrukcji żeliwiaka. Rozwój pieców hutn. w XIX w. pozwolił na otrzymanie dużej ilości ciekłego staliwa. Szybki rozwój o. nastąpił po II wojnie światowej.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia