obowiązek szkolny

obowiązek szkolny,

nakładany przez państwo na prawnych opiekunów dzieci obowiązek ich kształcenia, począwszy od określonego wieku, przez określoną liczbę lat i w określonym zakresie.

W czasach nowoż. pierwszy impuls do rozwoju idei o.sz. dała reformacja, w XVII i XVIII w. głosili ją m.in. J.Á. Komenský i filozofowie oświecenia (np. D. Diderot); pierwsze próby wprowadzenia obowiązku szkolnego pojawiły się już w XVII w. (przepisy weimarskie z 1619, gotajskie z 1642, pruskie z 1698 i 1717, stanu Massachusetts z 1642 i 1647), jednak nie miały one większego znaczenia z powodu nikłych możliwości realizacji; do szerszego uznania zasady powszechnego obowiązku szkolnego przyczyniła się rewolucja fr. i jej idee społ.; za wprowadzeniem powszechnej oświaty elementarnej przemawiały też względy ekon. i militarne; pierwsze ustawy wprowadzające faktycznie obowiązek szkolny pochodzą z XIX w. (1825 Prusy, 1869 Austria, 1872 Japonia, 1876 W. Brytania, 1882 Francja, 1852–1918 USA); w wielu krajach obowiązek szkolny wprowadzono dopiero w XX w. (m.in. w ZSRR 1930).

Na ziemiach pol. obowiązek szkolny ustanowiono po raz pierwszy 1808 jako zalecenie Izby Edukacji Publicznej, jednak wobec braku odpowiedniej liczby szkół nie weszło ono w życie; wprowadzony przez zaborców: 1825 w Wielkopolsce i na Pomorzu, 1873 w Galicji, obowiązek szkolny był realizowany nierównomiernie (w największym zakresie pod zaborem pruskim). Po odzyskaniu niepodległości 7-letni obowiązek szkolny został wprowadzony na terenie całej Polski na mocy dekretu z 1919, a potwierdzony ustawą z 1932; 1938 był realizowany w ok. 90%; po II wojnie świat. na mocy dekretu z 1956 rozszerzono zakres obowiązku szkolnego — miał trwać do ukończenia przez ucznia 7-klasowej szkoły podstawowej, nie dłużej jednak niż do 16. roku życia; ustawa z 1961 przedłużyła obowiązek szkolny do 17. roku życia. Zgodnie z ustawą o systemie oświaty z 1991, obowiązek szkolny dziecka rozpoczynał się z początkiem roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym kończyło ono 7 lat, oraz trwał do ukończenia szkoły podstawowej, nie dłużej jednak niż do końca roku szkolnego, w którym kończyło ono 17 lat. Od roku szkolnego 1999/2000 nauka jest obowiązkowa od 7. do ukończenia 18. roku życia; o.sz. spełnia się przez uczęszczanie do 6-letniej szkoły podstawowej i 3-letniego gimnazjum, a po ich ukończeniu do szkoły ponadgimnazjalnej. Obecnie są prowadzone dyskusje nad wprowadzeniem obowiązku szkolnego dziecka od 6. roku życia jak to jest w większości państw Unii Europejskiej.