nowe
 
Encyklopedia PWN
nowe,
gwiazdy zmienne powiększające nagle (w ciągu kilkunastu lub kilkudziesięciu dni) jasność o 7–15 wielkości gwiazdowych, a następnie powracające, w ciągu miesięcy lub lat, do pierwotnej jasności.
Nazwa gwiazd „nowe” pochodzi z czasów przed wynalezieniem teleskopu, gdy wybuchy nowych były obserwowane jako pojawienie się nowej gwiazdy w miejscu, w którym, wykonywane wcześniej gołym okiem obserwacje nie rejestrowały żadnego jasnego obiektu. Nowe są układami podwójnymi (gwiazdy podwójne) o okresach typowo rzędu godzin, złożonymi z białego karła (białe karły) oraz gwiazdy ciągu głównego (Hertzsprunga–Russella diagram) o masie podobnej lub mniejszej od masy Słońca; materia tracona przez tę gwiazdę tworzy dysk akrecyjny (akrecja) wokół białego karła, a następnie opada na jego powierzchnię; akrecji materii towarzyszy wydzielanie energii, dzięki czemu dysk akrecyjny świeci; jego wewnętrzne części są również źródłem promieniowania rentgenowskiego. Wybuch nowej jest skutkiem dostarczania przez towarzysza bogatej w wodór materii, która na powierzchni białego karła tworzy warstwę o rosnącej grubości i temperaturze; w temperaturze rzędu kilkunastu mln stopni zaczynają zachodzić reakcje termojądrowe zamiany wodoru w hel, a ich gwałtowny przebieg prowadzi do wybuchu, w trakcie którego następuje wyrzucenie zewnętrznych warstw białego karła. Kilkadziesiąt lat po wybuchu wokół nowej obserwuje się rozszerzającą się otoczkę. Ocenia się, że wybuchy nowych są zjawiskiem powtarzającym się co kilkadziesiąt–kilkaset lat. Oprócz nowych, których wybuchy były obserwowane w ciągu minionych kilkuset lat, znane są układy nowopodobne; ich charakterystyki świadczą o tym, że są to dawne nowe, których wybuchów nie zarejestrowano.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia