naturalizm. Literatura.
naturalizm
szt. plast., lit. termin określający występujące w różnych epokach tendencje do maksymalnie wiernego odzwierciedlania natury.
[fr. naturalisme < łac. naturalis ‘naturalny’, ‘wrodzony’],
naturalizm. Literatura
Encyklopedia PWN
Prąd literacki ukształtowany we Francji w 2. połowie XIX w.; termin używany też wymiennie z terminem realizm na oznaczenie radykalnych przejawów poetyki realistycznej; prekursorami naturalizmu byli G. Flaubert, E. i J. Goncourtowie (powieść Herminia Lacerteux 1864, z programową przedmową), twórcą i teoretykiem — É. Zola (studium Le roman expérimental 1880). Naturalizmprzejawił się głównie w prozie i dramacie. Był uwarunkowany pozytywistyczną myślą filozoficzną, rozwojem nauk ścisłych i przyrodniczych; identyfikując założenia literatury z zadaniami nauki, oparł koncepcje artystyczne na teoriach naukowych, zwłaszcza Ch. Darwina i H. Taine’a; koncepcja świata przedstawionego w utworze literackim zmierzała do ukazania egzystencji ludzkiej zdeterminowanej fatalistycznie prawami natury (fizjologizm) i środowiska społecznego; postulat naukowej metody twórczej oznaczał podporządkowanie fikcji literackiej dokumentaryzmowi, dominację bezstronnej, bezpośredniej i szczegółowej obserwacji faktów (inspirator C. Bernard). Naturalizm poszerzył zakres tematyczny literatury (panorama klas, warstw i grup społecznych, ostre widzenie kontrastów społecznych, np. wyzysk proletariatu, demaskatorski obraz obyczajowości i moralności burżuazji) oraz zasób środków ekspresji artystycznej (brutalność obrazowania, autentyzm językowy — żargon, drastyczne słownictwo). We Francji przedstawicielami naturalizmu byli pisarze skupionej wokół Zoli tzw. Grupy Medanu; program Zoli oddziałał zwłaszcza na literatury Niemiec, Włoch (weryzm), krajów skandynawskich, Anglii, Hiszpanii. W Polsce hasła naturalizmu upowszechniali A. Sygietyński oraz publicyści i pisarze skupieni wokół „Wędrowca” (redaktorzy A. Gruszecki, S. Witkiewicz, A. Dygasiński), realizatorami haseł byli: G. Zapolska, I. Dąbrowski, Z. Niedźwiecki, J.A. Kisielewski, W. Perzyński, w początkowym okresie twórczości: W.S. Reymont, W. Orkan, S. Żeromski, W. Sieroszewski. Założenia naturalizmu inspirowały nurt tzw. literatury faktu: niemieckiej (Neue Sachlichkeit), rosyjskiej (LEF), polskiej (Przedmieście), Stanów Zjednoczonych, gdzie związane z teorią behawioryzmu, najdłużej zachowały aktualność (E. Hemingway, J. Steinbeck, E. Caldwell, J. Dos Passos, N. Mailer).
