msza

msza

[łac.],

muz. cykliczna kompozycja wokalna lub wokalno-instrumentalna, przeznaczona do wykonania w kościele podczas obrzędu m. świętej.

Opracowywano również części zmienne m.: Introitus, Graduale, Alleluja lub Tractus, Offertorium i Communio. Początkowo m. śpiewano wyłącznie jednogłosowo (śpiew chorałowy), od ok. X w. niektóre części opracowywano wielogłosowo w technice organum. Wielogłosowy 5-częściowy cykl mszalny ustalił się w XV w. W okresie największego rozkwitu m. w epoce renesansu (szkoły: burgundzka, flamandzka) wykształciły się różne jej typy: m. oparta na cantus firmus pochodzącym z chorału lub z inwencji kompozytora, m. wykorzystująca materiał melodyczny innych utworów (missa parodia), m. przeimitowana, przeprowadzająca kolejne cząstki tekstu w sposób imitacyjny, m. w stylu a cappella (G.P. da Palestrina), uznana w Kościele katol. za najbardziej odpowiadającą celom liturgicznym; w okresie baroku i klasycyzmu powstały szerzej rozbudowane m. (Msza h-moll J.S. Bacha 1733, Msza koronacyjna W.A. Mozarta 1779, Missa solemnis L. van Beethovena 1823). W XIX w. m. komponowali: L. Cherubini, F. Schubert, F. Liszt, A. Bruckner; w XX w. m.in. I. Strawinski; w Polsce m. wielogłosowe tworzyli: Mikołaj z Radomia (części mszalne), Wacław z Szamotuł, M. Leopolita, T. Szadek, K. Borek, M. Mielczewski, B. Pękiel, G.G. Gorczycki, J. Elsner, S. Moniuszko, W. Żeleński i in. Obok m. pełnej, tzw. missa solemnis, istnieje m. krótka, missa brevis, złożona z Kyrie i Gloria, popularna zwłaszcza w kręgu kościołów protest.; specjalnym rodzajem m. jest requiem.

Jan Paweł II podczas kanonizacji św. Kingi w Nowym Sączu