motocykl
 
Encyklopedia PWN
motocykl
[łac.-gr.],
pojazd mech. napędzany silnikiem spalinowym (tłokowym lub Wankla), jednośladowy (2 koła jezdne umieszczone jedno za drugim), przeznaczony do przewozu 1 lub 2 osób;
w celu zwiększenia liczby przewożonych osób niekiedy stosuje się wózek boczny (przyczepkę); są budowane też m. 3-kołowe mające 2 tylne koła. Zespół napędowy, zw. pot. silnikiem, składa się ze stanowiących zwartą konstrukcję: silnika, sprzęgła i skrzyni biegów; zespół ten jest umieszczony w dolnej części ramy; do napędu używa się zwykle silników gaźnikowych 4-suwowych (rzadziej 2-suwowych), jedno- lub wielocylindrowych, chłodzonych cieczą lub powietrzem; najczęściej pojemność skokowa silnika wynosi 50–1800 cm3. Silnik jest wyposażony w elektr. albo nożny rozrusznik zasilany gaźnikowo lub przez wtrysk paliwa. Napęd z silnika jest przenoszony na tylne (napędowe) koło za pośrednictwem sprzęgła (najczęściej ciernego wielotarczowego), skrzyni biegów (zwykle 4-, 5- lub 6-biegowej, przeważnie bez biegu wstecznego) oraz łańcucha Galle’a lub wału Cardana. Podwozie jest złożone z ramy (wraz z podnóżkami), kół, zawieszeń, hamulców, błotników, kierownicy, pedałów i dźwigni sterujących. Rama stanowi szkielet m., łączący wszystkie jego zespoły i przenoszący obciążenia na koła; w ramie jest umocowany zespół napędowy, zbiornik paliwa, siedzenia; w przedniej części ramy jest osadzony widelec, w którym jest zamocowane przednie koło; podobnie jak w rowerze widelec umożliwia skręcanie przedniego koła i kierowanie m.; koła są ogumione (opony bezdętkowe lub opony z dętkami); zawieszenia kół są najczęściej teleskopowe (przód) i wahaczowe (tył).
Za wynalazcę m. jest uważany Francuz Louis G. Perraux, który wspólnie z P. Michaux 1868/69 zastosował maszynę parową do napędu bicykla. Pierwszym m. napędzanym silnikiem spalinowym był Reitwagen mit Petroleummotor — konstrukcji G. Daimlera (1885). Francuz Felix T. Millet zbudował 1892 pojazd, który w pełni można nazwać m.: miał 5-cylindrowy silnik, ramę ze stalowych rur, stalowe szprychy i obręcze, ogumione koła. W okresie międzywojennym i po II wojnie świat. produkcja m., jako taniego środka transportu, rozwijała się bardzo szybko. W 1. poł. XX w. rozpoczęto produkcję wielu znanych marek m.: amer. — Harley-Davidson (1903) i Indian (1901), belgijske — FN (1901), bryt. — AJS (1909), BSA (1906) i Norton (1901), niem. — BMW (1923), DKW (1919), Zündapp (1917), MZ (1946), czeskie — CZ (1932), Jawa (1929). Obecnie najbardziej znane marki to m.in.: jap. — Honda, Kawasaki, Suzuki, Yamaha, amer. — Harley-Davidson, niem. — BMW, MZ, wł. — Aprilia, Cagiva, Ducati, Moto Guzzi, bryt. — Triumph. W 2001 świat. produkcja m. i skuterów wyniosła ok. 23 mln sztuk; najwięksi producenci m.: Chiny, Indie i Japonia.
W Polsce pierwsze seryjne m. wykonano 1928–30 w Centralnych Warsztatach Samochodowych (od 1929 należących do Państw. Zakładów Inżynierii); 1933 zaczęto wytwarzać m. Sokół, a 1936 m. SHL; 1947 wznowiono produkcję m. SHL; w latach 50. XX w. rozpoczęto wytwarzanie m. WFM, WSK i SFM Junak oraz skuterów Osa. Na pocz. lat 60. XX w. zmalało zainteresowanie m. (konkurencja tanich samochodów); w Polsce od lat 70. produkcja m. malała, aż do zaprzestania 1985. W latach 70. w Europie i USA stopniowo zainteresowanie m. zaczęło wzrastać (lepsza mobilność m. w miastach, często m. stanowi hobby).
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia