mitologia Greków i Rzymian, mitologia klasyczna,
ogół mitów i legend właściwych kulturze greckiej i rzymskiej, także nauka zajmująca się ich badaniem.
mitologia Greków i Rzymian
Encyklopedia PWN
W starożytnej Grecji mity, rozumiane jako tradycyjne opowieści o bogach i herosach, stanowiły temat twórczości poetów. Część mitów była bezpośrednio związana z rytuałami, m.in. mity ajtiologiczne [gr. aítion ‘przyczyna’] tłumaczące powstanie instytucji religijnych, przydomka boga, rytuału, część odnosiła się do świata bogów i herosów, nie nawiązując bezpośrednio do działań kultowych. Struktura niektórych mitów odpowiada strukturze działań rytualnych, m.in. mity typu „tragedia dziewczynki” mówiące o złożeniu przez ojca dziecka w ofierze (np. Ifigenia), mają swe korzenie w rytuałach inicjacyjnych. Najstarszym świadectwem mitologii greckiej jest epos homerycki (Iliada, Odyseja, poeci cykliczni) opiewający czyny herosów walczących pod Tebami i pod Troją. Hezjod, korzystając częściowo z bliskowschodnich tradycji mitycznych, napisał epos kosmogoniczny Teogonia, a w eposie dydaktycznym Prace i dnie przedstawił 2 mity wyjaśniające kondycję ludzką: mit o pięciu pokoleniach i mit o Pandorze. Hezjodowy Katalog kobiet zawiera liczne genealogie porządkujące grecki świat herosów. Wykonywanie mitów poetyckich było pierwotnie związane z publicznymi występami pieśniarzy i chórów podczas świąt religijnych. Z agonami poetyckimi są związane hymny homeryckie, które stanowiły rodzaj występów przed recytacją epicką. Niektóre z hymnów (m.in. do Apollina delijskiego i pytyjskiego) zawierają rozwinięte opowieści mityczne związane z miejscami kultu i świętami. Liczne odniesienia do mitów zawiera poezja liryczna (m.in. epinicja, dytyramby, peany, partenia). W okresie klasycznym mit stał się fabułą ateńskiej tragedii. Z kolei w czasach hellenistycznych chętnie do mitów sięgali pisarze (m.in. Kallimach). Z greckiej tradycji mitycznej korzystali pisarze łacińscy (m.in. Owidiusz, Wergiliusz). Począwszy od VI w. p.n.e., pojawiali się pierwsi badacze mitu (mitografowie), piszący prozą (Akusilaos z Argos, Hekatajos z Miletu, Ferekydes z Aten). Porządkowali oni ogólnogrecki materiał mityczny, sięgając także do tradycji lokalnych. Ich dzieło kontynuowali autorzy późniejsi, m.in. Pseudo-Apollodor, Hyginus.
Mitologia rzymska częściowo nawiązuje do mitów greckich, częściowo opiera się na lokalnych podaniach (mity ajtiologiczne, mit założycielski). Mity rzymskie zostały przez tradycję wpisane w historię miasta, stąd często, choć niesłusznie, mówi się o kulturze rzymskiej jako pozbawionej własnej mitologii.
Lech Trzcionkowski
