metrologia
dziedzina nauki, wiedzy i techniki obejmująca wszystko, co jest związane z pomiarami.
[gr. métron ‘miara’, lógos ‘słowo’, ‘nauka’],
miernictwo,
metrologia
Encyklopedia PWN
Klasyczna m. zajmowała się pomiarami wielkości fizycznych, współczesna m. rozszerza coraz bardziej swój zakres, obejmując także pomiary stałych fiz., badanie właściwości materiałów, analizę sygnałów, przetwarzanie wielkości i sygnałów (przetwornik pomiarowy), badanie przyrządów pomiarowych, a także takie, jak: pomiary biomed., pomiary czynników charakteryzujących środowisko (np. zapach), pomiary w psychologii (np. pomiar ilorazu inteligencji), w ekonomii, socjologii.
Przedmiotem m. są wszystkie fazy pomiaru: ustalenie modelu obiektu mierzonego i tego, co się mierzy (mezurandu), projekt i przygotowanie systemu pomiarowego, wykonanie pomiaru oraz opracowanie wyniku pomiaru, w tym określenie parametrów charakteryzujących niedokładność pomiaru. Do m. należy ustalanie jednostek miar. M. obejmuje także budowę, konserwację i eksploatację przyrządów pomiarowych, w szczególności wzorców miary i wzorców jednostki miary. Rozróżnia się m. ogólną, zajmującą się problemami wspólnymi dla wszystkich pomiarów, i m. stosowane, zajmujące się pomiarami określonych wielkości (np. m. długości, czasu, masy, temperatury) i rodzajów wielkości (np. m. mechaniczną, elektr., fizykochemiczną, fotometria) oraz pomiarami charakterystycznymi dla określonych dziedzin nauki, techniki i innej działalności człowieka (np. m. przemysłowa, warsztatowa, energ.). M. dzieli się także na m. teoretyczną (teorię pomiaru), technikę mierzenia, traktującą o sztuce wykonywania pomiaru, instrumentację, zajmującą się przyrządami pomiarowymi, i m. prawną , formułującą urzędowo obowiązujące wymagania techn. i prawne. Z m. prawną wiąże się organizacja i działalność państw. służby miar. Działem wspólnym m. i historii jest metrologia historyczna.
Pierwszym gł. problemem m. było ujednolicenie jednostek miar. Początki takich działań sięgają starożytności — wielkie imperia ujednolicały jednostki miar na swoich obszarach (np. miary antyczne). Dopiero jednak u schyłku XVIII w. wprowadzony we Francji system metryczny zapoczątkował proces unifikacji jednostek, zakończony przyjęciem Międzynarodowego Układu Jednostek Miar. Współczesna m. korzysta w dużym stopniu z takich działów nauki i techniki, jak: matematyka (zwłaszcza statystyka), technika eksperymentu, informatyka, fizyka, elektronika. Pomiar jest podstawowym sposobem pozyskiwania informacji ilościowych ze wszystkich dziedzin działalności człowieka.
Organizacje międzynar. działające w obszarze m. to m.in: Międzynarodowy Komitet Miar (CIPM), Konwencja Metryczna, Międzynarodowe Biuro Miar (BIPM), Międzynarodowa Organizacja Metrologii Prawnej (OIML). W Polsce zagadnieniami m. zajmuje się Główny Urząd Miar, wyspecjalizowane katedry wyższych uczelni i stowarzyszenia nauk.-techniczne.
