mangalakawja

mangalakawja,

gatunek bengalskich poematów narracyjnych (mangala).

Najstarsze mangale pochodzą z końca XV w., powstawały do XIX w. Układano je ku czci lud. bóstw opiekuńczych, gł. Manasy, Ćandi, Dharmathakura, i recytowano publicznie podczas dorocznego święta bóstwa lub uroczystości rodzinnych. M. rozwinęła się z tradycji ustnego przekazywania, podczas uroczystości kobiecych, mitów o początkach ich kultu. Opracowane przez poetów, wchłonęły wątki klas. i upodobniły się formą do puran. Mangale poddają bramińskiemu opracowaniu lud. mitologię roln. Bengalu, dają szeroki obraz bengalskiego społeczeństwa i obyczajów. Pierwsza część poematu — rozdział o bogach, zawiera zwykle mit kosmogoniczny oraz dzieje Śiwy i bogini Ćandi; druga opisuje najczęściej życie pary małżeńskiej zesłanej klątwą z niebios na ziemię, gdzie ustanawia kult lud. bóstwa.

Mangala o bogini Manasie (m.in. Padmapurana ‘opowieść o Padmie’ W. Gupty z przeł. XV i XVI w.) to dzieje bogini węży od narodzin do zdobycia przez nią wyznawców na ziemi; druga część mangali przedstawia historię pięknej Behuli, która udała się w podróż rzeką z ciałem męża zmarłego od ukąszenia węża; dotarła ona do świata bogów i uprosiła o przywrócenie mu życia.

Ćandimangal [‘poemat ku chwale Ćandi’] (autorstwa m.in. M. Ćakrabartiego, XVI w.) zawiera historię Kalketu, który dzięki łasce bogini Ćandi (opiekunce myśliwych utożsamionej z małżonką Śiwy) został królem, a także historię kupca Dhanapatiego i jego żon: Lahanie i wyznawczyni Ćandi — Khullanie, która dzięki pomocy bogini ratuje się z niebezpieczeństwa i rodzi syna.

Mangale o Dharmathakurze to barwne opowieści o przygodach dzielnego Lausena, czciciela boga Dharmy. Bohaterem późniejszych mangali stał się także Kryszna; poematy włączyły w jego dzieje elementy lud., nieznane źródłom sanskryckim (gł. wątki igraszek z pasterkami).