ludnościowa polityka
 
Encyklopedia PWN
ludnościowa polityka,
demogr. celowe oddziaływanie państwa, za pomocą odpowiednich bodźców, na kształtowanie się stosunków ludnościowych w celu osiągnięcia założonej liczby ludności oraz (lub) jej struktury wg płci i wieku, a także (lub) założonego tempa przyrostu i rozmieszczenia terytorialnego.
W literaturze anglojęzycznej wprowadzono podział na „politykę odpowiadającą zapotrzebowaniu ludności, wynikającemu z istniejącej struktury ludności wg płci i wieku oraz rozmieszczenia terytorialnego” (ang. population responsive policy), oraz „politykę kształtującą procesy demograficzne” (ang. population influencing policy). Pierwsza stanowi politykę społeczno-ekonomiczną, wymuszaną przez procesy i struktury demograficzne; jest ona przede wszystkim związana z systemem szkolnictwa (liczba miejsc, nauczycieli), z zatrudnieniem, budownictwem mieszkaniowym, systemem emerytalnym itp. Druga, stanowiąca politykę ludnościową sensu stricto, zmierza do kształtowania poziomu dzietności, umieralności i ruchów migracyjnych.
Polityka ludnościowa może być polityką pronatalistyczną, zmierzającą do zachowania lub podniesienia istniejącego poziomu dzietności, lub polityką antynatalistyczną, mającą na celu ograniczenie dzietności. Do bodźców kreujących politykę pronatalistyczną należą: ulgi podatkowe, długość płatnego urlopu macierzyńskiego i wychowawczego, system kredytów państwowych (na budownictwo mieszkaniowe, zagospodarowanie itp.), system dodatków rodzinnych lub jednorazowych dotacji na urodzone dziecko. Współczesna polityka ludnościowa zwykle opiera się na założeniu stwarzania warunków do świadomego planowania wielkości rodziny, co wiąże się z odpowiednio prowadzoną polityką edukacyjną oraz udostępnieniem możliwości zakupu środków antykoncepcyjnych. Celem polityki ludnościowej jest też budowanie programów zmierzających do obniżania poziomu umieralności poprzez realizację programów właściwego żywienia, ochrony zdrowia wraz z poszerzaniem dostępności opieki medycznej, walki z nałogami (nikotynizmem, alkoholizmem, narkomanią) oraz propagowaniem właściwego higienicznego trybu życia.
System bodźców przyciągających migrantów lub ich wypychających powoduje napływ lub odpływ ludności; bodźce przyciągające to: wolne miejsca pracy z atrakcyjnymi płacami, korzystne możliwości zamieszkania, uprzywilejowane płace w wybranych regionach itp. Wpływanie na migracje międzynarodowe może odbywać się poprzez odpowiednie ustawodawstwo i przepisy, dopuszczające podejmowanie pracy przez obcokrajowców (zazwyczaj jest to określane kwotowo).
Współcześnie w Polsce można sformułować następujące cele strategiczne polityki ludnościowej: stwarzanie warunków do zagwarantowania prostej zastępowalności pokoleń; stałe podnoszenie stanu jakościowego ludności w rozumieniu kondycji zdrowotnej, poziomu bytowego i kulturowego; stymulowanie wewnętrznego napływu i odpływu migracyjnego w ten sposób, by nie dopuścić do terytorialnych zniekształceń struktury wg płci i wieku; regulowanie zgodnie z przepisami międzynarodowymi wielkości migracji zagranicznych.
Jerzy Z. Holzer
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia