lipidy

lipidy

[gr.],

tłuszczowce,

liczna grupa związków organicznych o różnorodnym składzie i budowie, których cząsteczki zawsze zawierają długołańcuchowe kwasy tłuszczowe, co nadaje im wspólną właściwość — złą rozpuszczalność w wodzie, dobrą w rozpuszczalnikach organicznych;

pełnią rozmaite funkcje w organizmach roślin, zwierząt i drobnoustrojów. Rozróżnia się lipidy proste i lipidy złożone; do lipidów prostych należą triglicerydy — estry glicerolu z kwasami tłuszczowymi, stanowiące główne materiały zapasowe (surowce energetyczne) organizmu, a u zwierząt także podściółkę i warstwę ochronną różnych narządów, woski — estry alkoholi z kwasami tłuszczowymi, tworzące warstwy chroniące przed nadmiernym parowaniem wody. Lipidy złożone zawierają w cząsteczce oprócz kwasów tłuszczowych i alkoholi (glicerolu lub sfingozyny) kwas fosforowy, cholinę, etanoloaminę, sacharydy (np. galaktozę) i in.; należą do nich tzw. lipidy narządowe: fosfolipidy i glikolipidy, wchodzące w skład elementów strukturalnych komórek (błon i ziarnistości), a u zwierząt występujące w szczególnie dużej ilości w tkance mózgowej i włóknach nerwowych. Do lipidów są też zaliczane m.in. wyższe kwasy tłuszczowe (których łańcuch zawiera 10 lub więcej atomów węgla), karotenoidy i sterole — związki te odmienne pod względem chemicznym od pozostałych lipidów, są do nich zaliczane z powodu podobnego zachowania się w procesie przemiany materii oraz podobnej rozpuszczalności. W organizmie lipidy występują przeważnie w postaci połączeń z białkami (lipoproteiny); współdziałaniu lipidów i białek przypisuje się m.in. selektywność i półprzepuszczalność błon komórkowych.