laktacja

laktacja

[łac.],

fizjol. wytwarzanie i wydzielanie mleka przez gruczoły sutkowe samic ssaków;

u kobiet gruczoły sutkowe rozwijają się w okresie pokwitania pod wpływem estrogenów i progesteronu, a do dalszego ich rozwoju dochodzi w drugiej połowie ciąży pod wpływem zwiększonego stężenia we krwi tych hormonów, a także prolaktyny, somatotropiny i hormonu adrenokortykotropowego. Najważniejszym hormonem pobudzającym wytwarzanie mleka po porodzie jest prolaktyna, której działanie podczas ciąży jest hamowane przez estrogeny i progesteron; w zainicjowaniu i utrzymaniu laktacji ważną rolę odgrywają impulsy nerwowe wyzwalane podczas ssania brodawek sutkowych przez noworodka; docierają one do podwzgórza i uruchamiają uwalnianie przez płat tylny przysadki oksytocyny, która powoduje kurczenie się włókien mięśniowych oplatających pęcherzyki gruczołu sutkowego i opróżnianie ich zawartości do przewodów mlecznych; wytwarzanie właściwego mleka jest poprzedzone wydzielaniem siary (2–4 dni po porodzie); niedostateczne opróżnianie gruczołów sutkowych z mleka hamuje dalsze jego wytwarzanie, dlatego laktacja ustaje po zaprzestaniu karmienia. U większości ssaków laktacja występuje tylko w okresie niezbędnym do wykarmienia potomstwa.

U niektórych udomowionych przeżuwaczy laktacja utrzymuje się przez długi czas po porodzie, np. u bydła i kóz do 300 dni, u owiec 100–200 dni, i jest wykorzystywana do uzyskiwania mleka spoż.; kolejna ciąża powoduje zwykle zanik laktacji, natomiast u wysokomlecznych ras bydła tylko jej obniżenie; mleko jest wytwarzane ze związków zawartych we krwi; dla wyprodukowania 1 l mleka przez gruczoł sutkowy musi przepłynąć 400–500 litrów krwi; przeciętna wydajność wysokomlecznych krów wynosi 4–5 tys. kg mleka rocznie.