labirynt

labirynt

[gr.]:

1) w starożytności budowla o zawiłym układzie wnętrza, z wielką liczbą sal i krętych, krzyżujących się korytarzy; wg Pliniusza Starszego istniały 4 labirynty: najstarszy w Egipcie (świątynia grobowa Amenemhata III? z II tysiąclecia p.n.e.); na Krecie — zbudowany przez Dedala z polecenia króla Minosa dla Minotaura (pałac w Knossos?); na wyspie Samos — wzniesiony w VI w. p.n.e. z polecenia Polikratesa; w Italii — grobowiec króla etruskiego Larsa Porsenny, koło miasta Clusium (obecnie Chiusi);

2) w sztuce wczesnochrześcijańskiej i średniowiecznej — głównie gotyckiej — motyw lub element architektoniczno-dekoracyjny, oparty na figurze geometrycznej o skomplikowanym, najczęściej spiralnym wzorze; często układany z płytek posadzkowych w nawie kościelnej (Orléansville — obecnie Asz-Szalif, Algieria, IV w.; San Vitale w Rawennie, VI w.; gotyckie katedry francuskie — w Amiens, Chartres); mógł zawierać inskrypcję erekcyjną i imiona budowniczych — co miało stanowić odwołanie się do kunsztu Dedala, patrona budowniczych średniowiecznych katedr.
Symbolika labiryntu jest bardzo różnorodna; wg M. Eliadego symbolizuje on proces inicjacji, której celem jest nieśmiertelność, świętość, absolut (centrum labiryntu); w chrześcijaństwie labirynt (najczęściej w formie ornamentacji w świątyniach) wyobrażał „drogę jerozolimską”, pielgrzymkę do Ziemi Świętej.