ksenon

rys. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

ksenon, Xe, xenon,

pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 54;

Symbol: Xe

Nazwa łacińska: Xenon

Liczba atomowa: 54

Pierwiastek promieniotwórczy: nie

Grupa układu okresowego pierwiastków: 18 — helowce

Odkrycie: 1898

Odkrywca: Ramsay William, Travers Morris William

względna masa atomowa 131,29; k. należy do grupy helowców; bezb. gaz; temperatura topnienia –111,85°C, temperatura wrzenia –107,5°C, gęstość 5,887 · 10^–3 g/cm³; tzw. gaz szlachetny (dawniej uważany za bierny chemicznie); w związkach występuje na dodatnich, parzystych stopniach utlenienia, od II do VIII; znanych jest ponad 80 związków ksenonu, w odpowiednich warunkach tworzy je z fluorem (XeF₂, XeF₄ i XeF₆; bezb. substancje krystal., w czasie ogrzewania rozkładają się — działają silne utleniająco i fluorująco), z tlenem (XeO₃; substancja stała łatwo rozkładająca się wybuchowo); znane są też związki koordynacyjne (np. XePtF₆) oraz połączenia typu klatratów (np. z hydrochinonem); ksenon stanowi składnik powietrza, z którego jest otrzymywany przez destylację frakcjonowaną; stosowany w technice laserowej oraz jako wypełniacz niektórych komór pęcherzykowych, żarówek dużej mocy, lamp jarzeniowych, lamp elektronicznych; pary XeF₆ są wykorzystywane do trawienia płytek krzemu, kwarcu lub azotku krzemu (stosowanych w urządzeniach elektronicznych); tlenowe związki k. są używane jako silne utleniacze w analizie chem.; sztucznie wytworzony izotop ¹³³Xe — jako źródło radioaktywne. Ksenon odkryli 1898 W. Ramsay i M.W. Travers.