krytyka tekstu

krytyka tekstu,

najstarsza i podstawowa dziedzina filologii, zajmująca się badaniem przekazów tekstu dzieła lit. w celu ustalenia takiej jego postaci, która jest najbliższa zamierzeniom autora.

Termin „krytyka tekstu” powstał w XIX w. jako nawiązanie do studiów nad tekstami staroż. prowadzonych w epoce hellenistycznej i w czasach renes. humanizmu; w XX w. pod wpływem filologów ros. wprowadzono termin „tekstologia”, który w zasadzie określał taki sam jak w k.t. zespół czynności badawczych. Podstawą badań są wszelkie zachowane przekazy dzieła: teksty autentyczne (autografy, bruliony, czystopisy, druki kontrolowane przez autora) i nieautentyczne — bez korekty autorskiej; za wyraz intencji autora jest uznawana edycja najdokładniej poprawiona przez niego lub autograf późniejszy niż druk kontrolowany; błędy (interpolacje, kontaminacje, amplifikacje oraz popełnione przez autora, np. lapsus calami) określa się na podstawie dokumentacji hist., ustaleń hipotetycznych, koniektur; w obrębie badań genetycznych do zadań k.t. należy również ustalanie autorstwa dzieł (atrybucja) oraz śledzenie zaświadczonych źródłowo etapów pracy autora nad tekstem (redakcje autorskie); efektem badań w obrębie k.l. jest tzw. edycja krytyczna dzieła (edytorstwo).