kostium teatralny

kostium teatralny,

ubiór aktora na scenie służący charakterystyce postaci scenicznej;

zależnie od konwencji teatr. podkreśla (lub w sposób zamierzony skrywa) płeć, wiek, stan, kondycję, sytuację, indywidualizm lub typowość postaci. K.t. powinien harmonizować z pozostałymi elementami przedstawienia, a jednocześnie być czytelny w kontekście rzeczywistości pozateatr.; mając odpowiedni krój, barwę i ozdoby, pozwala widzowi na odczytanie postaci np. w kontekście hist., społecznym. K.t. zyskuje znaczenie sceniczne w połączeniu z ciałem aktora, jego ruchem, postawą i gestem, niejednokrotnie wpływa na sposób gry (np. ciężki, sztywny kostium — ruchy powolne, hieratyczna postawa).

W historii teatru forma estetyczna k.t. i jego funkcje podlegały zmianom. W teatrze starożytnym k.t. musiał być łatwo czytelny dla widzów, np.: postaci kobiece nosiły długie chitony, męskie — krótkie, władcy występowali w purpurowych płaszczach, jasne, ozdobne kostiumy były przeznaczone dla postaci szczęśliwych, ciemne — dla osób cierpiących. Stałym elementem były maski. Średniowieczny k.t. odwoływał się do symbolu i alegorii, np. postaci aniołów i świętych w albach, bogatych płaszczach, z odpowiednimi atrybutami. Do poł. XVIII w. (teatr elżbietański, klasycyzm fr.) aktorzy, niezależnie od charakteru postaci, występowali w możliwie okazałych strojach współcz. (często otrzymywanych od dworzan jako zapłata). Dopiero Wolter i D. Diderot zaczęli dbać o bardziej realist. określenie postaci za pomocą k.t. Niektóre formy teatru wykształciły ściśle skodyfikowany kostium (np. commedia dell’arte, japoński teatr nō). W XX w. k.t. zyskał większe znaczenie i różnorodność w inscenizacji teatr., odwołując się do wielu konwencji (np. zgeometryzowany k.t. w teatrze konstruktywistycznym, k.t. współczesny w inscenizacji tragedii antycznej).

Małgorzata Leyko

Englert Jan w Ryszardzie III W. Szekspira — Teatr Polski, Warszawa 1993, reż. M. Prus

Kreütz Majewski Andrzej, kostiumy do Diabłów z Loudin Krzysztofa Pendereckiego, 1975