kosmologiczna stała

kosmologiczna stała,

hipotetyczna gęstość energii próżni we Wszechświecie nie związana z obecnością materii i promieniowania.

S.k. dodatnia odpowiada dodatniej energii i ujemnemu ciśnieniu (i odwrotnie dla s.k. ujemnej). Zmiana próżni w czasie ewolucji Wszechświata może powodować zmianę wartości s.k. Obserwacje wybuchów supernowych w odległych galaktykach, ocena średniej gęstości materii Wszechświata oraz analiza anizotropii mikrofalowego promieniowania tła wskazują, iż s.k. jest obecnie prawdopodobnie dodatnia i równa ok. 4 GeV/m³, czyli większa (ok. 2 razy) od średniej gęstości całkowitej energii materii i promieniowania. Uzasadnienie teoret. istnienia i liczbowej wartości s.k. należy do fizyki wielkich energii. Jednak dotychczasowe rachunki i oszacowania dają wartość s.k. kilkadziesiąt rzędów wielkości większą niż wynikająca z obserwacji. Problem tej niezgodności (tzw. problem s.k.) jest uważany za jeden z najtrudniejszych w fizyce teoretycznej. S.k. została wprowadzona do równań Einsteina przez niego samego (1916) w celu otrzymania modelu stat. Wszechświata (później odrzuconego z powodu obserwacji ekspansji Wszechświata). S.k. jest przykładem ciemnej energii, czyli stanu, w którym energia jest dodatnia a ciśnienie ujemne.