kopalnia
 
Encyklopedia PWN
kopalnia,
zakład górniczy stanowiący wyodrębniony technicznie i organizacyjnie zespół środków służących do wydobywania kopaliny ze złoża.
Rozróżnia się k. podziemne (głębinowe) i k. naziemne (odkrywkowe). W k. podziemnych roboty górnicze prowadzone są w głębi ziemi; eksploatuje się w nich m.in. węgiel kam. i brunatny, rudy, sole; złoże kopaliny jest udostępniane i przygotowywane do eksploatacji za pomocą różnego rodzaju wyrobisk: pionowych, poziomych i pochyłych. Z powodu ciśnienia górotworu oraz ze względów techn. i organizacyjnych złoże nie może być wybierane jednocześnie we wszystkich punktach; dzieli się je więc na wyodrębnione obszary (bloki), które następnie są eksploatowane kolejno przez okres istnienia kopalni; wydziela się poziomy kopalniane, następnie dzieli się je na piętra, w których obrębie przygotowuje się pola wybierania; wybieranie kopaliny odbywa się w wyrobiskach zw. przodkami wybierkowymi (eksploatacyjnymi); podstawowe procesy produkcyjne, jak urabianie, ładowanie i transport, są w znacznym stopniu zmechanizowane i zautomatyzowane, co umożliwia skoncentrowanie produkcji w małej liczbie przodków i obniżenie kosztów eksploatacji. W k. podziemnych istnieje wiele zagrożeń górniczych, np. możliwość wybuchu metanu i pyłu węglowego, pożaru, wdarcia się wody; dlatego też istnieją służby zajmujące się niesieniem pomocy w k. podczas katastrof (ratownictwo górnicze). Najgłębszą k. podziemną jest k. złota Western Deep Level w RPA osiągająca ponad 4000 m głębokości. Odmianą k. podziemnych są k. otworowe, w których wydobycie kopaliny prowadzi się w głębi ziemi za pomocą otworów wiertniczych (wietrnictwo); w ten sposób eksploatuje się najczęściej ropę naftową, gaz ziemny, także siarkę i sól kamienną. W k. odkrywkowych kopaliny (np. węgiel brunatny, surowce skalne) eksploatuje się z powierzchni ziemi, najczęściej po usunięciu wierzchniej warstwy nadkładu skał płonnych; usuwanie nadkładu i wydobywanie kopaliny prowadzi się zwykle na kilku poziomach, a łączna wysokość frontu urabiania dochodzi do kilkudziesięciu i więcej metrów; roboty górnicze są często w pełni zmechanizowane dzięki zastosowaniu koparek i zwałowarek, przenośników taśmowych i in.; wśród k. odkrywkowych rozróżnia się: k. wgłębne (prowadzące eksploatację złóż zalegających poniżej otaczającego terenu), k. stokowe (eksploatujące złoża zalegające w zboczach ponad otaczającym terenem) oraz k. stokowo-wgłębne; k. stokowe, w których wydobywa się surowce skalne są zw. kamieniołomami.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Kopalnia Węgla Brunatnego „Bełchatów” fot. A. i M. Pływacz/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Kopalnia węgla, przekrój schematycznywyk. Studio BAMA/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Sowie Góry, kamieniołom w Garbie Dzikowca nad Słupcem k. Nowej Rudy fot. L. Zielaskowski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia