koń domowy

koń domowy,

zwierzę z rodziny koniowatych;

używane jako pociągowe lub wierzchowe, rzadziej juczne i rzeźne (mięso, skóra, włosie), w niektórych krajach Azji z mleka klaczy wyrabia się kumys; pochodzenie konia domowego jest niejasne, prawdopodobnie pochodzi od żyjących dziko konia Przewalskiego i tarpana oraz wymarłych azjatyckich koni leśnych i tundrowych; udomowienie nastąpiło przypuszczalnie 8–6 tysięcy lat p.n.e. w Europie i Azji (niezależnie od siebie); hodowla najwcześniej rozwinęła się na terenach Azji Środkowej, potem w Azji Mniejszej, Macedonii, Grecji i w Rzymie, a dopiero od IV w. n.e. także w Arabii. Ze względu na typ budowy rozróżnia się konie gorącokrwiste (lekkie, szlachetne, np. arabski koń czystej krwi) i zimnokrwiste (ciężkie, np. konie ardeńskie); typy użytkowe: wierzchowy (np. pełnej krwi angielskiej koń), wszechstronnie użytkowy (np. wielkopolski koń), pospiesznoroboczy (np. oldenburski koń), pociągowy ciężki (np. koń bretoński), juczny (np. huculski koń). Poszczególne rasy są silnie zróżnicowane pod względem wielkości (wysokość w kłębie 80–180 cm), budowy i masy ciała (200–1200 kg) oraz przydatności użytkowej; są znane też rasy koni (kuce amerykańskie) o wysokości w kłębie ok. 40 cm i masie ciała ok. 15 kg. Dojrzałość płciową koń domowy osiąga w ciągu 12–18 miesięcy, do rozpłodu używany w 3 roku, pełny rozwój organizmu następuje w 5–6 roku; ciąża trwa średnio 336 dni, rodzi się 1 źrebię, wyjątkowo 2 (1%); ogiery zachowują płodność na ogół do 16–24 lat; okres użytkowania roboczego — od 3 do 20 roku życia; koń domowy żyje 18–30 lat; wiek rozpoznaje się po zębach (tzw. rejestr na zębach). Umaszczenie różnorodne (maści koni). W związku z rozwojem mechanizacji prac znaczenie konia domowego w rolnictwie i transporcie maleje i następuje stały spadek pogłowia, choć nadal są one bardzo przydatne, zwłaszcza w rolnictwie drobnotowarowym i ogrodnictwie; natomiast w sporcie i rekreacji znaczenie konia domowego wyraźnie wzrosło; rozwija się również jeździectwo lecznicze — hipoterapia. W Polsce hodowla koni jest prowadzona w państwowych i prywatnych stadninach koni oraz u rolników indywidualnych; doskonalenie ras koni następuje głównie dzięki wykorzystywaniu rozpłodników z państwowych stad ogierów; Państwowe Tory Wyścigów Konnych prowadzą księgi stadne angielskich koni pełnej krwi i arabskich koni czystej krwi, Polski Związek Hodowców Koni — pozostałych ras. Polska eksportuje do wielu krajów konie zarodowe, sportowe, robocze i rzeźne.