kobalt

rys. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

kobalt

[niem.],

Co, cobaltum,

pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 27;

Symbol: Co

Nazwa łacińska: Cobaltum

Liczba atomowa: 27

Pierwiastek promieniotwórczy: nie

Grupa układu okresowego pierwiastków: 9 — kobaltowce

Odkrycie: 1735

Odkrywca: Brandt Georg

względna masa atomowa 58,9332; k. należy do grupy kobaltowców; metal ciągliwy, ferromagnet., srebrzystoszary z odcieniem różowym; temperatura topnienia 1495°C, temperatura wrzenia 2870°C; gęstość 8,9 g/cm³; występuje w 2 odmianach alotropowych; w temperaturze pokojowej odporny na działanie powietrza, wody i stężonego kwasu azotowego (pasywacja); roztwarza się w nieutleniających kwasach nieorg.; stopnie utlenienia gł. II i III, rzadko IV i V; tworzy liczne związki koordynacyjne; najważniejsze proste związki kobaltu: tlenek CoO, siarczek CoS oraz kobaltu(II) chlorek. Kobalt występuje w skorupie ziemskiej w niezbyt dużych ilościach, gł. w związkach z arsenem i siarką; najważniejszymi rudami są: smaltyn, kobaltyn, linneit, spotykane najczęściej w złożach miedzi, srebra, bizmutu, uranu; k. występuje w organizmach żywych, jest mikroelementem; wchodzi w skład wit. B₁₂. Wydobywa się go z rud polimetalicznych, np. miedziowo-kobaltowo-niklowych, kobaltowo-miedziowych; otrzymany z rud koncentrat poddaje się przeróbce pirometalurg., a uzyskany w jej wyniku żużel przerabia w procesach hydrometalurg.: rozdrobniony żużel poddaje się prażeniu utleniającemu połączonemu z chlorowaniem, a uzyskaną prażonkę — ługowaniu wodą, k. z roztworu wydziela się elektrolitycznie lub strąca w postaci wodorotlenku, który prażony przechodzi w tlenek; przez redukcję tlenku (np. węglem lub wodorem) otrzymuje się metaliczny k. Stosowany m.in. jako dodatek stopowy stali szybkotnących i specjalnych (martenzytycznych, magnetycznie twardych), składnik stopów magnetycznie twardych (alnico), twardych stopów narzędziowych (stellity), stopów odpornych na korozję (żarowytrzymałych), węglików spiekanych; sztuczny izotop promieniotwórczy ⁶⁰Co jest stosowany (jako źródło promieniowania γ) w chemii radiacyjnej, defektoskopii, lecznictwie (bomba kobaltowa). Związki k. są używane do produkcji farb (błękit Thenarda, smalta) i lakierów w przemysłach szklarskim i ceramicznym oraz w technologii materiałów elektronicznych (np. krzemek), a także do wytwarzania cienkich warstw opt. (tlenek Co₃O₄). Związki kobaltu były znane w starożytności; metaliczny kobalt otrzymał 1735 G. Brandt.